انقراض حیات وحش از این جاده می‌گذرد

تخریب زیستگاه‌های طبیعی استان یزد به‌واسطه خشکسالی، توسعه معادن، شهرسازی و شکار بی‌رویه، گونه‌های جانوری ارزشمند را تا مرز انقراض پیش برده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون ارتقای مناطق حفاظت‌شده و مشارکت مردمی، تنوع زیستی این استان در معرض نابودی است.
استان یزد با زیستگاه‌های بیابانی و نیمه‌بیابانی منحصربه‌فرد، میزبان گونه‌هایی است که نه‌تنها در سطح ملی بلکه در عرصه بین‌المللی ارزشمند تلقی می‌شوند. اما روند تخریب این زیستگاه‌ها، به‌ویژه از دهه ۳۰ شمسی به بعد، با افزایش شکار بی‌رویه، توسعه معادن و جاده‌سازی، حیات‌وحش را در معرض تهدید جدی و نگران‌کننده قرار داده است.

شکار بی‌رویه اولین تهدید بود

طبق بررسی‌های تاریخی، از دهه ۳۰ به بعد، شکار بی‌رویه با گسترش سلاح، خودرو و موتورسیکلت‌های بیابانی موجب کاهش چشمگیر جمعیت گونه‌هایی چون کل و بز، قوچ و میش، آهو، جبیر و گورخر شده است. این کاهش جمعیت، زنجیره غذایی گوشت‌خواران را نیز مختل کرده و به انقراض برخی گونه‌ها دامن زده است.در استان یزد تا کنون بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی، ۱۹۰ گونه پرنده، ۶۰ گونه پستاندار وحشی و بیش از ۴۰ گونه خزنده شناسایی شده‌اند که برخی از آنها در معرض خطر هستند.

سهم ١١ درصدی یزد از مناطق حفاظت شده

حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست یزد، سه عامل اصلی تخریب زیستگاه‌ها را خشکسالی شدید، تکه‌تکه‌شدن زیستگاه‌ها به‌واسطه جاده‌سازی و شهرسازی، و تبدیل اراضی به کشاورزی و معدن‌کاری عنوان می‌کند. به‌ویژه واگذاری موزائیکی معادن در کوهستان‌ها و چرای بی‌رویه دام‌ها، نقش مخربی در افت کیفیت زیستگاه‌ها داشته‌اند. وی تأکید می‌کند که تنها ۱۱ درصد از اراضی استان در قالب مناطق چهارگانه حفاظت‌شده قرار دارند؛ مناطقی که امکان مدیریت تخریب و عبور جاده‌ها در آن‌ها وجود دارد. اما انتخاب این مناطق با دخالت نهادهایی چون منابع طبیعی و وزارت صمت همراه است و مخالفت هر یک می‌تواند مانع حفاظت از زیستگاه‌های بکر شود.مدیرکل محیط‌زیست می‌گوید این استان در برگیرنده طیف متنوع از زیستگاه‌های جانوری است و علی غم اقلیم خشک و سخت آن بیش از یک‌سوم پرندگان کشور و همچنین یک‌سوم پستانداران وحشی در آن زیست می‌کنند.

مطالعه گونه‌های شاخص، کلید حفظ تنوع زیستی

مهدی زارع خورمیزی، پژوهشگر محیط‌زیست، با اشاره به گونه‌های شاخص استان یزد از جمله هوبره، پلنگ ایرانی، گربه شنی، زاغ بور، شاهین سرخ، عقاب طلایی، افعی شاخدار و آهوی ایرانی، بر ضرورت مطالعه و حفاظت ویژه از این گنجینه‌های زیستی تأکید می‌کند.وی مشارکت مردمی، سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه‌های اجرایی را کلید حفظ این میراث طبیعی می‌داند و هشدار می‌دهد که هرگونه تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز و آلودگی، تهدیدی جبران‌ناپذیر برای تنوع زیستی یزد خواهد بود و دیگر در مرز قرمز این موضوع قرار داریم و هر گونه بی‌تفاوتی آثار جبران ناپذیری به همراه دارد.زارع نبود شکارچیان طبیعی در مناطق را موجب افزایش جمعیت گونه‌هایی مانند گراز مطرح می‌کند که به مزارع کشاورزی خسارت وارد می‌کنند و اکنون در مناطق محدودی مانند منطقه حفاظت‌شده کوه بافق و پناهگاه حیات‌وحش کمکی بهاباد حضور پلنگ مشاهده می‌شود و در سال جاری، ۲ خانواده مستقل از پلنگ در بهاباد رصد شده‌ که امیدبخش احیای تدریجی این گونه است.

فرهنگ محیط‌زیستی تمام ماجراست

تخریب زیستگاه‌ها نه‌تنها حیات‌وحش را تهدید می‌کند بلکه فرصت احیای طبیعی را نیز از بین می‌برد. در شرایطی که کیفیت زیستگاه‌ها افت کرده، حتی مداخله انسانی نیز نمی‌تواند به بازسازی کمک کند. ارتقای مناطق حفاظت‌شده، فرهنگ‌سازی برای معدن‌کاران و کشاورزان، و ایجاد درآمدزایی از طریق اکوتوریسم، راهکارهایی هستند که می‌توانند به حفظ تنوع زیستی کمک کنند.از دیگر سو خوشبختانه تعداد گوزن زرد ایرانی به‌عنوان گونه‌ای در خطر انقراض به میزبانی جنگل باغ شادی خاتم در استان یزد به بیش از ۴٠ فرد گوزن بالغ رسید و این مرکز با پرورش گونه‌های در حال انقراض این روزها نویدبخش خبرهایی خوب برای حیات‌وحش کشور است.

یزد تنها استان کشور با ٣ قرق اختصاصی رسمی

باتوجه‌به اینکه یزد تنها استان کشور با سه قرق اختصاصی رسمی است، ظرفیت اجتماعی و مردمی این استان می‌تواند الگویی برای حفاظت مشارکتی باشد که توسعه قرق‌های اختصاصی با محوریت جوامع محلی یکی از راهکارهای کلیدی است. تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی و احساس مسئولیت عمومی نسبت به محیط‌زیست، لازمه رسیدن به پایداری در حفظ تنوع زیستی است. پیشنهاد می‌شود دستگاه‌های اجرایی، نهادهای مردمی و رسانه‌ها با هم‌افزایی، مسیر حفاظت از زیستگاه‌های یزد را هموار کنند.دوست‌داران محیط زیست معتقدند بدون همدلی و مسئولیت‌پذیری عمومی حفظ تنوع زیستی به رؤیایی دوردست بدل خواهد شد آن هم در استان یزد که وضعیت زیستگاه‌ها، شکار بی‌رویه،‌ خشکسالی، ‌توسعه معادن و جاده‌سازی بی‌ضابطه حیات‌وحش را تا مرز انقراض پیش برده‌اند.
(Visited 1 times, 1 visits today)