مهندسی فرهنگیِ آب

آب به عنوان سرچشمه حیات مهم ترین ماده مورد نیاز طبیعت زنده است و سلامت و تداوم محیط زیست و تمام موجودات به وجود آن بستگی دارد.آب برای کشورهایی مانند ایران که به لحاظ اقلیمی و موقعیت جغرافیایی در منطقه خشک و نیمه خشک کُره زمین قرار دارند به عنوان عامل کلیدی توسعه پایدار محسوب می شود.
در دهه اخیر جهان  با توجه به شرایط خاص به وجود آمده از این موضوع مطلع شد که کمبود منابع آب به عنوان جدی ترین موضوع پیش روی بشر است و امتداد این تنش می تواند به تمام شهرها و روستاهای کوچک دنیا برسد  و هیچ موجودی نمی تواند از این جریان جدا و به شکل دیگری به حیات خود ادامه دهد.
در نگاه ملی در می یابیم استان یزد به علت واقع شدن در دل کویر به عنوان یکی از مناطقی است که با این موضوع به شکل جدی تر روبه رو می باشد و در چند سال اخیر برای حل این مسئله راهکارها و پیشنهادات زیادی را به خود دیده است و یا حتی برخی از این برنامه ها مدت هاست که به صورت اجرایی در آمده است اما مهم ترین عنصر نجات از این بحران «مردم» هستند یعنی افرادی که در بخش های مختلف مصارف خانگی، کشاورزی، صنعت وغیره دخیل می باشند، هر چند بخش صنعت و کشاورزی نیاز به سیاست گذاری های کلان برای مدیریت منابع آب دارد اما نقش مردم نیز به عنوان همیاران اجرای تمام برنامه ها در این بخش نباید نادیده گرفته شود تا باورهای غلط مصرف آب با همراهی خود مردم به مرور اصلاح شود.
مشارکت مردمی، تلاش برای آگاه سازی و اجرای برنامه هایی برای تشویق و جذب مردم در فرآیند صرفه جویی و استفاده درست از منابع آب ضروری است که به این منظور و برای نهادینه ساختن فرهنگ صحیح مصرف آب می توان رویکرد علمی و بنیادین اجتماعی را به کار گرفت.
در شکل دهی ساختار این مسئله مهم، مهندسی فرهنگی فرآیند باز طراحی و اصلاح و ارتقای مناسبات نظام های مختلف جامعه با توجه به نیازها و ضرورت های موجود نگاهی علمی و فرهنگی است که می تواند به باور سازی و اصلاح رفتارهای اجتماعی و اقتصادی نسبت به موضوع آب بپردازد.
مهندسی فرهنگی روشی است که می تواند مسائل، مشکلات، چالش ها و ضرورت های موضوع آب را بررسی  کند و نسبت به شناخت ابعاد مختلف آن اقدام نماید و برای ترسیم وضعیت مطلوبی که از نظر فرهنگی بازخوردهای موثر و کارساز را ممکن سازد به برنامه ریزی و انجام اقدامات خُرد و کلان فرهنگی بپردازد.
مهندسی فرهنگی با رویکرد تحول ارزشی در نگرش ها به موضوع آب ورود پیدا کرده و علاوه بر مدیریت راهبردی حوزه فرهنگ مصرف آب سایر مولفه ها را نیز هدف گذاری و برای برقراری ارتباط و تعامل میان تمام شاخص های این موضوع برای ایجاد رفتار مطلوب تلاش می کند.
وقتی در هر منطقه ای از کمبود حیاتی ترین عامل زندگی یعنی آب صحبت می کنیم، مدیریت مصرف نیز در کنار آن مطرح می شود و مدیریت مصرف نیز تا زمانی که به صورت یک فرهنگ ظهور پیدا نکند، نمی تواند به صورت اثربخش کارآمدی خوبی را از خود نشان دهد.
بدون تردید کمبود آب امروزه موضوعی است که بر شهر، روستا و تمام نقاط حیات بخش سایه گستر شده است و فراهم آوردن زیر ساخت انتقال آب، راهکارهای صرفه جویی و ابعاد دیگر مدیریت منابع آب بدون ایجاد یک باور اجتماعی قوی نسبت به این موضوع اثرگذاری خوبی نخواهد داشت.
برنامه ریزی بر مبنای ایجاد فرهنگ همگانی مدیریت مصرف آب یک ضرورت است و برنامه ای که حیات بشر به آن وابسته است و باید به گونه ای تلاش شود تا تمام نگاه های جامعه از کلان تا خُرد پرچم دار مصرف صحیح آب باشند.

بیستم آبان ماه/ویژه نامه شرق