نکات مهم در خبر نویسی

لید و انواع آن

شروع خبر: لید Lead

اولین کلمات خبر سلاح ضربتی خبرنگار محسوب می شود.
در خبرنویسی باید با قرار دادن مهمترین ، پرهیجان ترین و گیراترین قسمت خبر در ابتدای آن بر بی اعتنایی خواننده غلبه کرد و او را مجذوب و شیفته ساخت.
نخستین جملات خبر را که حاوی خلاصه موضوع اصلی واقعه یا عمل است ، اصطلاحا (لید) می گویند.
در حقیقت لید وسیله ای است که اشتهای خواننده ای را که پس از دیدن تیتر متوجه خبر شده است،بیش از پیش به خواندن خبر ترغیب کرده و او را روانه شرح خبر می کند.

*مشخصات لید:
لید معمولا به یک یا چند عنصر خبری بسته به اهمیت آنها در رویداد پاسخ می دهد و اصولا باید دارای ویژگی های ذیل باشد:
لید معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ کلمه است که ممکن است تا ۴۰ کلمه هم برسد ولی بهتر آن است که از ۳۰ کلمه تجاوز نکند. ( لید در صورتی می تواند ۴۰ کلمه باشد که در گزارش های خبری بکاربرده شود. )
لید باید با حجم خبر تناسب داشته باشد.
از تکرار کلمات در لید اجتناب شود.
لید نباید مبهم باشد.
لید نباید حاوی مطالب جزیی باشد.
لید حداکثر یک یا دو جمله است.
لید با زمان و مکان شروع نمی شود،مگر اهمیت ویژه ای داشته باشند.
از بکاربردن واژه های بیگانه و غیر آشنا در لید خودداری شود.
در لید از مخففات استفاده نشود.
نام یا عناوین اشخاص در کنار هم در لید نوشته نشود. ( در لید نباید نوشت: حجت الاسلام والمسلمین خاتمی، رییس جمهوری اسلامی ایران؛ بلکه باید تنها یکی را استفاده کرد)
بین نام یا عناوین اشخاص هر کدام معروف تر بود، باید از آن در لید استفاده شود.

از دو نوع لید در خبرها نباید استفاده کرد:
 الف : لید بی محتوا: در این نوع لید با وجود آن که از عناصر و ارزش های خبری استفاده شده ولی چیزی به مخاطب ارایه نمی دهد.
مثال: وزیر امورخارجه امروز در یک کنفرانس مطبوعاتی در خصوص تجارت جهانی صحبت کرد.
در این لید با توجه به این که عناصر و ارزش خبری در آن رعایت شده ولی خبر مهمی به مخاطب نمی رساند.
ب : لید پر محتوا: در این نوع لید بی جهت از تمام عناصر خبر  استفاده می شود.
مثال: حسن اکبری ، دانش آموز هیجده ساله ای که صبح دیروز از عرض خیابان ستارخان می گذشت در اثر برخورد با اتوبوس شرکت واحد کشته شد.
در این لید تمامی عناصر خبر آورده شده است و هیچ توضیحی و عنصری باقی نمانده تا در خبر ارایه شود.

برجسته  سازی عناصر در لید

در تنظیم لید می توان مطالب را با تاکید بر یکی از عناصر شش گانه خبر تنظیم کرد. درنتیجه آن عنصر خبری، برجسته تر از دیگر عناصر ظاهر می شود.

۱ـ لید که: رهبر انقلاب در سخنانی اعلام کرد که ایران هرگز به رهبری آمریکا در هیچ حرکت ضد تروریستی شرکت نمی کند.
رهبر انقلاب: که ـ برجسته سازی عنصر که در لید

۲ـ لید کی: فردا جواب کنکور سراسری اعلام خواهد شد. فردا: کی
نکته آن که در برجسته سازی عنصر کی ، لید با امروز، فردا، دیروز شروع نمی شود،مگر اینکه حساس و سرنوشت ساز باشد. مانند زمان امتحان کنکور، زمان معرفی قبول شدگان کنکور،  زمان تحویل سال و…

۳ـ لید کجا: تهران کانون گفت و گو های سیاسی برای حل بحران منطقه شد. تهران: کجا
در این نوع لید ارزش مجاورت مهم می باشد که باید در خبر آورده شود.

۴ـ لید چه:  ریل گذاری مترو تهران تا سه ماه دیگر به پایان می رسد. ریل گذاری: چه
بکار بردن این لید مشکل است و در آن (چه) حالت مصدری می گیرد . دیگر این که (چه) گاهی اوقات به عنصر چرا تبدیل می شود.
نقص فنی در چرخ های هواپیما باعث سقوط یاک چهل شد.         نقص فنی: چرا

۵ ـ لید چرا: جاری شدن سیل در گلستان منجر به مرگ چهارصد نفر شد.
جاری شدن سیل : چرا

 ۶ـ لید چگونه: با سخنان رییس جمهور امروز اجلاس وزرای جهانگردی کشورهای اسلامی آغاز بکار می کند.
با سخنان رییس جمهور: چگونه

نکته: در خبر باید دید کدام عنصر خبری مهمتر است تا اول در لید آورده شود و هر عنصر خبری که در لید اول بیاید،لید به نام آن گفته می شود. لید که، چه، چرا، چگونه، کجا، کی، که

انواع لید

۱- لید نقلی: این لید که در آن سخن نقل می شود، به سه صورت نوشته می شود:

الف) نقل قول مستقیم : این نوع لید در حالات ذیل به کار می رود :
زمانی که سخن شخص حساس است  و باید سخنان او بدون دستکاری و عین کلمات بیان شود.
در حالتی که نقل قول مستقیم نشانگر شخصیت و طرز فکر گوینده است.
در حالتی که خبرنگار می خواهد سخن منبع خبری را عینا عرضه کند.
در این لید در حد تصحیح اشتباهات دستوری  به شرط آن که معنی سخن عوض نشود،  می توان جای برخی کلمات را عوض کرد، در غیر این صورت باید از لید غیر مستقیم استفاده شود.
مثال:
رییس جمهور گفت: (( امیدوارم بوش اشتباه خود را جبران کند.))

ب) نقل قول غیر مستقیم: در این نوع لید، نقل قول دستکاری می شود و گیومه در آن حذف می شود ولی مفهوم اصلا نباید تغییر کند.
مانند:
رییس جمهوری گفت با سرمایه گذاری های جدید در صنعت برق تا پنج سال آینده سه نیروگاه در کشور ساخته خواهد شد.
در این نوع لید به جای گفت از واژه های دیگری چون اظهار داشت،اخطار کرد،فاش ساخت،ادعا کرد،هشدار داد، انتقاد کرد،یاد آور شد،ابراز داشت،درخواست کرد و … با توجه به بار معنایی هریک استفاده می شود.

ج) نقل قول تاکیدی یا جزیی: در این نوع نقل قول بخش کوچکی از یک جمله گوینده را برداشت کرده و آنرا بکار می بریم که این نشان از تاکید بر آن دارد، به این معنی که یک یا دو کلمه را در داخل گیومه  می بریم و برجسته می کنیم.
مثال:
رییس بانک مرکزی امروز اعلام کرد اقتصاد کشور به سوی ((شکوفایی و رونق)) گام برمی دارد.

۲- لید قیاسی:
در این نوع لید، در واقع دو خبر مورد قیاس قرار می گیرند.
مانند:
در حالی که تهران باهیجده درجه بالای صفر روزهای پاییزی را می گذراند، اردبیل با هفت درجه زیر صفر به زمستان زودرس رسیده است.
دامداران انگلیس برای جلوگیری از کاهش قیمت گوشت شصت هزار راس دام را کشتند؛ این در حالی است که مردم برخی کشورهای جنوب از گرسنگی می میرند.

۳- لید متراکم:
در این نوع لید اطلاعات در یک سطح قرار دارند و نمی توان به آنها اولویت داد.
در جریان سیل گرگان ۴۰۰ نفر کشته شده، ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت برجای مانده و ۵۰۰۰ نفر از اهالی گلستان خانه خود را از دست دادند.

۴- لید پرسشی:
 در این نوع لید پرسشی مطرح می شود که هدف آن انگیختن توجه مخاطب است.
باگذشت یک هفته از سال تحصیلی، دانش آموزان سیستانی می پرسند بالاخره کی کتاب های درسی به دستشان می رسد؟
به گزارش خبرنگار ما از زابل،دانش آموزان هنوز کتابی برای مطالعه در اختیار ندارند. مسوول آموزش و پرورش زابل می گوید: مشکل نرسیدن کتاب هر ساله در این شهر تکرار می شود.

۵- لید فهرستی: نکات هم ارز به صورت فهرست شده در لید آورده می شوند.
مثال :
هیات دولت در جلسه دیشب دو تصمیم سرنوشت ساز اتخاذ کرد:
_ ایران در جنگ افغانستان بی طرف است.
_ مرزهای شرقی و غربی کشور بسته شد.

۶- لید عمقی و ساده:
 در این نوع لید، با خبرهای رو به رو هستیم که یک کل را تشکیل می دهند ( ذکر مطلب کلی، لید ساده ایجاد می کند ) و ما جزیی از این کل را که دارای اهمیت است برجسته کرده و به آن اشاره می کنیم، به این معنی که اول به کل اشاره می کنیم و سپس جزء مهم آنرا برجسته می کنیم. این نوع لید  بیشتر در قطعنامه ها، کنفرانس ها و جلسات بکار برده می شود.
_ مجلس لایحه طلاق را تصویب کرد که براساس آن زنان مطلقه در نیمی از دارایی همسر سابق خود سهیم می شوند.
تصویب لایحه طلاق: کل
زنان مطلقه در نیمی از دارایی همسر سابق خود سهیم می شوند: جزء مهم.

_ لایحه مالک و مستاجر در شور دوم به تصویب رسید که به موجب آن مالک می تواند پس از اخطار مستاجر خود را از خانه بیرون کند.
لایحه مالک و مستاجر: کل
مالک می تواند پس از اخطار مستاجر خود را از خانه بیرون کند: جزء مهم.

۷- لید توصیفی:
این نوع لید بیشتر درخبرهای هنری کاربرد دارد.
۱۸ میلیون دانش آموز با رفتن به کلاس درس، سال تحصیلی جدید را آغاز کردند. (ساده)
در حالی که باران پاییزی چهره شهر را تازه کرده است، امروز ۱۸ میلیون دانش آموز مرحله دیگری از زندگی خود را آغاز می کنند. ( لید توصیفی)

۸-لید ضرب المثلی یا تمثیلی:
سنگ بزرگ علامت نزدن است. وزیر جدید آموزش و پرورش گفت که قصد دارد همه واجدالتعلیم های کشور را پوشش دهد.
هر که بامش بیش ، برفش بیشتر. این روزها که که ارتفاع برف در برخی در مناطق شهری به نیم متر رسیده است،هزینه پاروکردن برف ناگهان  چند برابر افزایش یافته است.

 ۹-لید غیرمتعارف:
در خبرهای ورزشی،حوادث و هنری  کاربرد دارد.
بازیکنان ایران کم آوردند و با بدنی مجروح ناچار شدند بازی با عربستان را نیمه کاره رها کنند.

۱۰-لید تاریخچه ای:
در این نوع لید تاریخچه خبر به گونه ای باید آورده شود که خواننده متوجه نشود که این مطلب از گذشته گفته شده است.
وزیر کشور فرانسه دیروز استعفا کرد.
لازم به یادآوری است که وزیر کشور فرانسه به دلیل انفجار ماه گذشته در یک رستوران استعفا کرد.
در این مثال باید “ لازم به یادآوری است  ” را حذف و ادامه جمله را  با جمله بالا تلفیق کرد.
طریقه درست :  در پی حادثه انفجار ماه گذشته در پاریس، وزیر کشور فرانسه دیروز ناچار به استعفاء شد.

مردی که ۲۵ سال پیش همسرش را که در خیابان فردوسی کشته بود، دیروز توسط ماموران دستگیر شد.
نکته: مردی که ۲۵ سال پیش همسرش را کشته بود،سابقه خبر است که گاهی از خود خبر مهمتر می باشد.

وزیر بازرگانی در چابهار خبر از خرید کشتی های جدید داد، بدین ترتیب تعداد کشتی های تجاری ایران از ۱۳۵ فروند فراتر می رود.
وزیر بازرگانی در چابهار گفت: برای افزایش حمل و نقل امسال چند فروند کشتی دیگر خریداری می شود. (خبر ناقص می باشد، چرا که سابقه خبر ( تعداد کشتی های قبلی ) در آن بیان نشده است.)

***چند نکته قابل توجه
بهتر است که لید را با حروف اضافه شروع نکنیم.
در لید نباید از متذکر می شویم، یادآور می شود و گفتنی است استفاده شود، البته این افعال در خبر هم نباید استفاده شوند، چون نشان از گذشته و تکراری بودن مطلب دارد.
سابقه خبر باید در خبر آورده شود. در این صورت بهتر است اول خبر داده شود، بعد سابقه خبر به صورت کامل عرضه شود.
یکی از وظایف رسانه ها این است که سابقه خبر را به صورت کامل در خبر و یا بعد از خبر ارایه دهند، چرا که خبر بدون سابقه،کم ارزش است.

مفاهیماساسی در خبر نویسی وارزش های خبری

مفاهیم  اساسی در خبر نویسی

خبر باید درست،روشن و جامع باشد و این صفات در تمام مراحل تهیه، تنظیم و انتشار آن در نظر گرفته شده و مراعات شود.

۱ـ روشنی خبر (clear) :
خبر باید ساده، روشن و بدون ابهام تنظیم شود. مهمترین دلیل ابهام در خبر، درک نادرست خبرنگار از موضوع خبر است که این اشکال را با مطالعه  و پرسش از منبع می توان رفع کرد.
نکته دیگر آنکه در خبرهای دارای اصطلاحات علمی، حقوقی، پزشکی و فنی و…، مطلب باید به گونه ای انتشار یابدکه اولا فهم مطلب برای همگان آسان باشد، همچنین این ساده نویسی به ارزش علمی خبر آسیبی وارد نیاورد.
در این راه، همچنین داشتن یک رسم الخط واحد در خبر نویسی ضروری است.

۲ـ درستی خبر (accurate):
صحت خبر ارزش و اعتبار خبر است و در صورت نبود اطلاعات لازم و عدم صحت خبر، اعتماد میان مخاطب و رسانه از بین می رود.
وجود تکذیبیه(Retraction) نشان از عدم دقت در این مفهوم اساسی دارد که در مواردی می تواند موجب مشکلات قانونی نیز شود.
ازسوی دیگر درج مطالب فاقد صحت، اطمینان و مطالعه قبلی موجب بی اعتمادی و کاهش مخاطبان رسانه و رفتن آنان به سمت رسانه های دیگر است.

««« هیچ گاه درستی خبر نباید فدای سرعت انتشار آن شود »»»»

۳ـ جامعیت خبر (compelete):
اطلاعات در خبر باید به صورت جامع و کامل داده شود. دادن اطلاعات آرشیوی و اشاره به سابقه خبر و پاسخگویی به ۶ عنصر خبری  (کی، کجا، که، چرا، چه و چگونه) در خبر ضروری است.

ارزش های خبری( NEWS VALUES)

هر رویدادی را نمی توان خبر نامید، زیرا بسیاری از رویدادها ارزش  انتقال به مخاطب را ندارند.
معیارها و شرایطی که در ماهیت یک رویداد موجودند و بر مبنای آنها می توان رویداد را ارزشیابی کرد ارزش های خبری نام دارند.
اهمیت این ارزش ها به دلیل آن است که خبرنگار را  هم در سوژه یابی و تنظیم  خبر یاری می دهد، هم به عنوان معیار مقایسه، ارزش گذاری و گزینش رویدادها برای انتشار توسط رسانه مورد استفاده قرار می گیرد.

۱- دربرگیری (IMPACT):
رویداد وقتی واجد این ارزش است که بر تعداد زیادی از افراد جامعه تاثیر داشته باشد یا موجب نفع یا زیان مادی یا معنوی گروهی از افراد جامعه شود.
مانند:
برای تمامی اتباع کشور کد ملی صادر می شود (مخاطب: تمام اتباع کشور)
پزشکان از مالیات معاف می شوند (مخاطب: پزشکان )
بیمه همگانی اصناف اجباری می شود (مخاطب: اصناف (
ذخیره آب شرب تهران تا یک ماه دیگر به پایان می رسد (مخاطب: ساکنین تهران (
بر مبنای مخاطبان هر رسانه، هر یک از این اخبار اهمیت و جایگاه خود را دارند.

۲- شهرت(FAME) :
اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی برخی اشیاء به دلیل معروفیت خود ممکن است ارزش خبری داشته باشند که ممکن است مثبت یا منفی باشد.
همچنین ممکن است کسی یا چیزی فاقد این ارزش باشد ولی به واسطه خبری که ما می دهیم، مشهور شود.
)مانند انتخاب حامد کرزای به ریاست دولت موقت افغانستان، وی را پیش از آن کسی نمی شناخت(
مثال ها:
رییس جمهور دیروز از آلمان باز گشت.       رییس جمهور واجد ارزش شهرت
برج ایفل رو به انهدام است.                        برج ایفل واجد ارزش شهرت

۳ـ برخورد(CONFLICT) :
این رویدادها حاوی برخورد به معنای حادثه، اختلاف، درگیری، منازعه و … است
برخورد می تواند به صورت منفی (جنگ، سرقت، جنایت)، مثبت (مناظره دو فرد، مسابقه ورزشی)، فیزیکی (کتک (زدن، تصادف، زلزله ) یا غیر فیزیکی (اعتصاب و… ( باشد.
مثال ها:
تظاهرات دانشجویی کره جنوبی را فرا گرفت.
سقوط هواپیمای توپولف ۱۵۹ کشته برجای گذاشت.
رقابت گروه های سیاسی در آستانه انتخابات شدت گرفت.

۴ـ مجاورت (PROXIMITY) :
ارزش یک واقعه،بسته به نزدیک بودن فیزیکی یا معنوی مخاطبان به آن، برای آنان متفاوت است.

الف ـ مجاورت فیزیکی یا جغرافیایی (GEOGRAPHICAL PROXIMITY):
مخاطبان نسبت به واقعه ای که در نزدیکی آنان رخ داده توجه بیشتری نشان می دهند. صدمه دیدن همسایه یا رخ دادن اتفاقی در محله، شهر یا کشور، هر یک بسته به نزدیکی و مجاورت از لحاظ جغرافیایی ممکن است برای مخاطب مهمتر باشد.
مانند:
استاندار جدید تهران منصوب شد.
شهردار منطقه ۷ تهران استعفا کرد.

ب ـ مجاورت معنوی(PSYCHOLOGICAL PROXIMITY):
پیوندهای مذهبی، قومی و زبانی می توانند بر اساس ارزش و نزدیکی در خبر مهم  باشند و گاهی این ارزش ها هم ارز مجاورت فیزیکی و گاهی بیش از آن است.
مانند:
مسلمانان بوسنی مورد تهاجم قرار گرفتند.
یک دانشمند ایرانی مقیم آلمان، مرد علمی سال شد.

۵ ـ کثرت ( فراوانی در تعداد، اندازه، تعداد ) MAGNITUDE:
هر زمان که در خبر از اعداد و ارقام استفاده شود و میزان و تعداد چیزی بیان شود ، نشان از ارزش کثرت آن دارد.
مانند:
تورم در آرژانتین به ۳۰۰ درصد رسید.
تیم فوتبال ایران ۱۷ گل به مالدیو زد.

۶ـ شگفتی و استثنا (ODDITY):
رویدادهای عجیب و غیرعادی که  انتظار شنیدن آن وجود ندارد،به ندرت اتفاق می افتد. مانند: اختراع؛
گستره این ارزش  زیاد است و باید با جامعه سنجیده شود.
مانند: ادعای ریشه کنی اختلاس یا رفع مشکل ترافیک در تهران.
مثال:
زنی در تهران ۱۲ قلو زایید.
هزاران قورباغه به روستایی در چین حمله کردند.

۷ـ تازگی خبر (TIMELINESS):
عمده خبرها این ارزش را در خود دارند و در واقع می توان آنرا ارزش جدا ناپذیر شمرد، زیرا اگر خبری به موقع منتشر نشود،به تاریخ پیوسته است.
تمامی خبرها باید دارای چنین ویژگی ای باشند؛ البته ممکن است یک سری از خبرها در گذشته اتفاق افتاده باشد ولی در حال حاضر فاش و منعکس شوند.

چطور خبر سافت بنویسیم

ساده مثل سافت

نوشته: دکتر یونس شکرخواه

ساده مثل سافت

ابتدا چند نکته کلی را طرح می کنم و بعد می روم سر اصل مطلب :

حضور سافت نیوز (نرم خبر) (Soft News) در عرصه خبر عمدتا یک اجبار بوده و نه یک انتخاب:

_ ضرورت رقابت با رسانه های دیداری پخش مستقیم نظیر سی ان ان، بی بی سی و …

_ ضرورت رقابت با اینترنت که تار وپود رویدادها را در یک چشم به هم زدن ارایه می کند.

_ دردسرهای در انتظار ماشین چاپ نشستن و از دست دادن زمان در جهت کهنه شدن خبر که راه حل آن تا حدودی تکیه به تحلیل است (امکانی که سافت نیوز در اختیار می گذارد و هرم وارونه دشمن آن است)

_ زمانه عوض شده، بحث نرم افزار و سخت افزار می تواند به نرم اخبار و سخت اخبار بینجامد

یک پرسش؟
سافت نیوز همان سبک تاریخی است؟
به یک دلیل ساده، یعنی به خاطر مخالفت شدید عده ای از روزنامه نگاران و نظریه پردازان عرصه نقد خبر با سافت نیوز، می توان گفت سافت نیوز شکل تازه سبک تاریخی نیست و افزون بر آن، اگر از تصویر گرائی و جزئیات نگری در سافت نیوز بگذریم، دیگر هیچ چیز آن شبیه به سبک تاریخی نخواهد بود.
خبر یا گزارش ؟

سافت نیوز ، خبر است یا گزارش؟

اگر سافت ، گزارش بود که اسمش را نیوز نمی گذاشتند!

اما در عین حال قبول دارم که ماهیت سافت نیوز هنوز مبهم است نه برای ما، که در دنیا هم هنوز بر سر ماهیت آن توافق روشنی به چشم نمی خورد، البته در دنیای روزنامه نگاری مدرن، انتقادهای ضد سافت نیوز به تکنیک و ساختار سافت نویسی مربوط نمی شود و مخالفان تیفوسی سافت نیوز دقیقا می دانند کجا را هدف گرفته اند : روزنامه نگاری انتقادی متکی به سافت نویسی.

سافت نیوز + روزنامه نگاری انتقادی = آلیاژ خطرناک!

روزنامه نگاری انتقادی (Critical Journalism) در واقع در قیاس با جریان غالب روزنامه نگاری جهانی، یک نوع روزنامه نگاری آلترناتیو و رادیکال است و این برای کانون های قدرت و ثروت پدیده خوشایندی نیست، چرا که با اتکا به عناصر خبری تحلیل (why) و تشریح (how) که جزو تاکیدهای نرم نویسی است، دست به افشاگری می زند و باز از آنجایی که در سافت نویسی به جای تکیه به یک منبع رسمی، به چندین منبع استناد می شود _ که می توانند منابع غیر رسمی هم باشند_ غلظت مخالفت کانون های قدرت و ثروت با آن افزایش می یابد، انها می گویند سافت نیوز ، دمکراسی را تضعیف می کند.

احتمالا با این توضیحی که دادم، ریشه مخالفت دولتمردان و روابط عمومی های دولتی در غرب هم با سافت نیوز روشن تر و معنادارتر می شود .
اجازه بدهید کمی بیشتر به ماهیت سافت نیوز نزدیک شوم . گفتم که ابتدا چند نکته کلی را طرح می کنم و بعد خیلی زود می روم سر اصل مطلب.

سافت نیوز : نمای متوسط

سافت نیوز، بر خلاف هرم وارونه، اسیر زمان نیست و بیشتر به محرکه های اصلی رویداها و به سمت و سوی آنها می پردازد، دست به تجزیه و تحلیل می زند، سعی می کند راه حل پیشنهادکند، از ضرورت تغییر می گوید و جور دیگری هم نوشته می شود تا مخاطب خسته نشود و با اشتیاق سوژه را دنبال کند.

باز هم پرسش

نوع نوشتن و به عبارت بهتر، سبک نوشتن یک خبر را خود رویداد تعین می کند یا روزنامه نگار؟

حواستان باشد که این رویداد و ماهیت آن است که سبک نوشتن را به روزنامه نگار تحمیل می کند و انتخاب سبک در خبرنویسی، مثل همه عواملی که تعیین کننده پوشش بهتر یک رویداد است (تازگی، دربرگیری، تمایل مخاطب، رقابت و ..) اختیاری نیست. بنابر این، می توان گفت که بحث تقابل دو شیوه سخت نویسی و نرم نویسی اساسا یک بحث انحرافی و بی پایه است و این رویداد است که سبک نوشتن را به روزنامه نگار تحمیل می کند.

چطور باید نوشت؟

دارم به اصل مطلب نزدیک می شوم . بروید اگر هست برای خودتان یک فنجان چای یا قهوه بیاورید. _ آمدید؟ …….

نوشتن به شیوه سافت نیوز آسان است به شرط اینکه آداب آنرا درست فرا بگیریم.

فرض من در این نوشته بر آن است که خواننده این متن از پیش با نوشتن به سبک هرم وارونه آشناست. پس با این پیش فرض ابتدا باید بگویم :

۱. نوشتن به شیوه سافت نیوز مناسب پوشش رویدادهائی نیست که ظرف ۷۲ ساعت معروف روزنامه نگاری نوشتاری رخ می دهند(دیروز، امروز و فردا) زیرا برای پوشش رویدادهائی از این دست، فرصت مانور نداریم و باید هر چه سریع تر آنها را نوشت. به دیگر زبان اگر رویداد تحت پوشش شما مربوط به روز قبل یا امروز و یا مربوط به فردا است، بهترین سبک برای نوشتن آن همان هرم وارونه است (دایناسورها هنوز طرف توجه هستند! دلیل : پارک ژوراسیک!)

۲. اعتراف می کنم که حتی رویداد های مربوط به ۷۲ ساعت را هم می شود به شیوه سافت نوشت، اما برای تازه کارها بسیار پر ریسک است.(یعنی دارم تا حدودی اعترافم را پس می گیرم!)

ساختار دایره ای شکل سافت نیوز:

سافت نیوز برخلاف هرم وارونه که اسمش هم قیافه آن است، ساختاری دایره ای شکل دارد.

به عبارت بهتر اگر بخواهم تصویری کلی از سافت نیوز به دست دهم، به صورت نمودار زرد رنگی است که می بینید.

پیکان سیاه در این تصویر نقطه شروع نوشتن است و پیکان های سفید مسیری است که نوشتن در آن ادامه می یابد.

توضیح بیشتر : در سافت نیوز باید خبرتان را جایی ختم کنید که آنرا شروع کرده اید. یعنی اهمیت پاراگراف آخر در سافت نیوز به همان اندازه پاراگراف اول است و این حالت بر خلاف هرم وارونه است که هر چه به انتهای آن می روید به دادن اطلاعات کم اهمیت می پردازید. عبارات “شایان ذکر است” و “لازم به یادآوری است که خاطرتان هست” !؟ (یعنی دارم ته می کشم!)
پس تکرار می کنم که در سافت نیوز باید خبرتان را در جائی به پایان برسانید که آنرا آغاز کرده اید.

_ هنوز گنگ است؟

بیشتر توضیح می دهم ، اصلا با یک مثال چطورید؟

فرض کنید پاراگراف اول من در خبری که می خواهم آنرا سافت بنویسم این باشد:

حتی با معیارهای عراقی ها، امروز خونین ترین روز بغداد بود.
خوب حالا با این شروع باید بعد از ارایه اطلاعات مربوط به رویداد به فکر پایان بندی خبر بود که گفتم به اندازه شروع آن اهمیت دارد.
آیا روزهای خونین تر در راه است؟

این می تواند یک پایان بندی مناسب باشد، چون به همان بحث پاراگراف اول مربوط است.

امروز باید در تاریخ بغداد دفن شود و به آینده کشانده نشود. آیا عراقی ها در معیارهایشان تجدید نظر خواهند کرد؟

خوب این هم یک پایان بندی مناسب دیگر است که مثل پایان بندی قبلی باز هم به همان بحث پاراگراف اول مربوط می شود و این یعنی ساختار دایره ای و بازگشت به نقطه آغازین خبر در سبک سافت نیوز.

عناصر تشکیل دهنده سافت نیوز:

سافت نیوز از چند عنصر اصلی تشکیل می شود که در زیر یک به یک به آنها می پردازم و سعی می کنم معرفی این عناصر را با ارایه مثال های عملی همراه کنم . فقط اضافه کنم که مواد مورد استفاده ام در نوشتن این خبر به سبک سافت نیوز، علی القاعده فرضی هستند و هر گونه شباهت اشخاص زمانها و مکان ها، کاملا تصادفی است!

۱. راوی اول شخص :
حرفه ای های سافت نویس ترجیح می دهند خبرشان را از ابتدا تا انتها به شیوه راوی اول شخص بنویسند که به آن شیوه شاهد عینی (Eyewitness) هم می گویند.

من در پایتخت عراق بودم، در قلب خونین ترین روز بغداد. هجده عراقی در آتش انفجار سوختند و نمی دانم چند مجروح را از میانه راه بیمارستان به گورستان شهر برده اند…………

این شروعی دیگر برای همان خبر فرضی مورد بحث است که این بار به شیوه راوی اول شخص کلید خورده است. نوشتن به شیوه راوی اول شخص کاری بسیار دشوار است و در واقع شاید هم دشوارترین بخش سافت نویسی باشد و به همین خاطر هم هست که فقط و فقط حرفه ای های نامدار به این شیوه می نویسند و تازه کارها همان روایت سوم شخص را اما با ادبیاتی غیر کلیشه ای دنبال می کنند.

۲. چند منبعی بودن:
سافت نیوز برخلاف هرم وارونه که عمدتا فقط به اتکای یک منبع نوشته می شود و آن منبع هم غالبا یک سخنگوی رسمی است، با اتکا به منابع متعدد نوشته می شود که الزاما هم منابع رسمی نیستند و غالبا آمیزه ای از منابع رسمی و غیر رسمی در آن حرف می زنند. (حرفه ای ها و آلترناتیوها برای ضربه زدن بهتر به روایت های رسمی از رویدادها عمدتا به منابع غیر رسمی تکیه می کنند)

عبدالقادر سمیر ۶۳ ساله که شیشه های رستورانش در اثر انفجار فروریخته درباره این انفجار که در ساعت ۱۱:۱۰ دقیقه صبح شنبه در ضلع شرقی میدان تحریر بغداد رخ داد می گوید : “صدای فریادها، شوک انفجار را بیشتر کرد و من خودم چند مجروح را قبل از اینکه امبولانس ها برسند با کمک مردم به بیمارستان فرستادیم.”

“هدف این اصلی این انفجار یک کاروان نظامی بوده است” این را سخنگوی سفارت آمریکا در بغداد می گوید که به ماشین محکومیت تبدیل شده است. او دقایقی پس از انفجار، این بمب گذاری را محکوم کرد.

از هنگام تشکیل دولت جدید عراق ، این کشور دستخوش موج حملات انتحاری قرار گرفته و در جریان این حملات تاکنون دستکم ۳۷۰ نفر کشته و صدها نفر مجروح شده اند.

“برادران شما از سازمان القاعده ، یک خودروی بمب‌گذاری شده را در میدان تحریر در بغداد قرار دادند که منجر به انهدام چند خودرو اشغالگران و هلاکت شماری از نظامیان انان شد.”

این سطور از بیانیه ای است که از سوی گروه تروریستی ابومصعب الزرقاوی در یک پایگاه اینترنتی منتشر شده و خبرگزاری فرانسه آنرا از دبی مخابره کرده است. برای دستگیری ابومصعب الزرقاوی ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین شده است.

اما بشار الحسن عضو سازمان پزشکان بدون مرز و پزشک بیمارستانی که چند تن از مجروحان در آن بستری شده اند، می گوید:” تا به حال در چند کانون بحرانی جهان بوده ام، اما این قدر فاجعه پیاپی را در هیچ کجا ندیده ام .”

حالا بیاییم منابع خبری مورد استفاده را تا اینجا مرور کنیم: عبدالقادر سمیر، سخنگوی سفارت آمریکا، سازمان القاعده، خبرگزاری فرانسه و بشار الحسن پزشک

۳. پس زمینه ها:

یکی دیگر از عناصر مورد استفاده در سافت نیوز، پس زمینه یا بک گروندر (Backgrounder) است. پس زمینه در سافت نویسی، برخلاف هرم وارونه که فقط در پایان خبر می آید تا بعد هم به خاطر کمبود جا از انتهای خبر حذف شود! (چه نقش با شکوهی!) در سراسر خبر پراکنده است.پس زمینه ها به کمک سافت نیوز می آیند تا گره های کور را باز کنند، جزئیات بیشتری از زمانها، مکانها و آدمها به خواننده بدهند و گاه خبر را رنگ آمیزی کنند تا از کسالت و تکرار بکاهند و رویداد را بهتر توصیف کنند.

_ آیا در همین خبر پس زمینه داشتیم ؟

بله، داشتیم، زیاد هم داشتیم : خونین ترین روز، ۶۳ ساله، ضلع شرقی میدان تحریر، دقایقی پس از انفجار، ۳۷۰ کشته و صدها نفر مجروح، ۲۵ میلیون دلار جایزه و عضو سازمان پزشکان بدون مرز

۴. نقل قول مستقیم:

نقل قول مستقیم هم از دیگر عناصر سازنده و مورد اتکای سافت نویسی است. از دیدگاه هواداران سافت نیوز، نقل قول مستقیم به خبر جان می دهد و حضور عامل انسانی را در آن تقویت می کند. نقل قول مستقیم برای سافت نیوز حکم صدای سوژه را در خبر نویسی رادیوئی دارد.

_ آیا در همین خبر نقل قول مستقیم داشتیم ؟
بله، داشتیم، چند بار هم داشتیم :

_ “صدای فریادها، شوک انفجار را بیشتر کرد و من خودم چند مجروح را…..”
_ “هدف این اصلی این انفجار یک کاروان نظامی بوده است”
_ “برادران شما از سازمان القاعده ، یک خودروی بمب‌گذاری شده را در میدان تحریر…”
_ ” تا به حال در چند کانون بحرانی جهان بوده ام، اما این قدر فاجعه….. .”

۵ـ زبان غیر رسمی :

زبان سافت نیوز، خشک و رسمی نیست . در مرحله اول، این حضور نقل قول های مستقیم است که از بار رسمی بودن واژه ها و کلیشه های رایج در خبر نویسی کم می کند. خود روزنامه نگار هم در مرحله بعد با پرهیز از تکرار واژه ها و با استفاده از واژه های بدیع تر و حتی با استفاده نسبی از چاشنی طنز از شدت رسمیت زبان خبر می کاهد. باید مواظب باشید که در کاربرد زبان غیر رسمی دچار افراط نشوید این یکی از پاشنه آشیل های سافت نیوز است.

_ انگار یادم رفت بقیه خبر را ادامه بدهم . کجا بودیم !؟( نمونه ای از زبان غیر رسمی !)

راجر نواک ، تحلیلگر امور خاورمیانه می گوید : “اگر چه کارشناسان مشغول بررسی این نکته هستند که انفجار کار عوامل وفادار به دولت سابق صدام حسین بوده یا پیکارجویان اسلام گرایی که احتمالا با شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن در ارتباط هستند، اما نوع انتخاب اهداف، خلاقیت در طراحی و اجرای عملیات انفجاری که با استفاده از وسائل مختلف صورت می گیرد؛ شماری از صاحب نظران را به اندیشه احتمال دست داشتن دخالت خارجی واداشته است.”

اگر چه هر حدس و گمانی در این زمینه می تواند ، رنگی از واقعیت به خود بگیرد،اما نباید از نقش شماری از اتباع سعودی و دیگر پیکارجویان اسلامگرا گذشت که به شکل فزاینده ای وارد عراق می شوند ، تا علاوه بر فرار از پیگرد قضایی در کشورهای خود، به صف نیروهای جهادی بپیوندند که عراق را جبهه جدیدی برای جهاد علیه آمریکا یافته اند.

باور کنیم که انفجار امروز باید در تاریخ بغداد دفن شود و به آینده کشانده نشود. آیا عراقی ها در معیارهایشان تجدید نظر خواهند کرد؟

۶. تحلیل :

بله ، تابوی تحلیل! نه برای سافت نیوز؛ برای هرم وارونه.
تحلیل کردن در سافت نیوز رایج است. تحلیل یکی از عناصر سافت نویسی است. امادر اینکار افراط نکنید، کار دستتان می دهد.

_ آیا در همین خبر تحلیل داشتیم ؟
بله داشتیم سه گونه هم داشتیم .
_ ماشین محکومیت ( تحلیل از طریق پس زمینه نویسی)
_ “اگر چه کارشناسان مشغول بررسی هستند که…… اما نوع انتخاب اهداف، خلاقیت در طراحی و اجرای عملیات انفجاری… شماری از صاحب نظران را به اندیشه احتمال دست داشتن دخالت خارجی واداشته است.”( تحلیل از زبان یک منبع خبری دیگر)

_ ” اگر چه هر حدس و گمانی در این زمینه می تواند ، رنگی از واقعیت به خود بگیرد،اما نباید از نقش شماری از اتباع سعودی و….” ( تحلیل از زبان راوی خبر)

راستی شما که انتظار ندارید امروز با خواندن یک مقاله درباره نوشتن سافت نیوز همه چیز را در این زمینه فرا بگیرید و فردا هم جایزه پولیتزر روزنامه نگاری را بگیرید!؟

حالا اجازه بدهید یک تیتر بزنیم و کل خبر را یکجا داشته باشیم تا ببینیم چه از آب در آمده، هر چه از کار درآمده باشد خوب است!

خونین ترین روز بغداد

پیامی از اینترنت ؛ رنگی از واقعیت

من در پایتخت عراق بودم، در قلب خونین ترین روز بغداد. هجده عراقی در آتش انفجار سوختند و نمی دانم چند مجروح را از میانه راه بیمارستان به گورستان شهر برده اند.

عبدالقادر سمیر ۶۳ ساله که شیشه های رستورانش در اثر انفجار فروریخته درباره این انفجار که در ساعت ۱۱:۱۰ دقیقه صبح شنبه در ضلع شرقی میدان تحریر بغداد رخ داد، می گوید: “صدای فریادها، شوک انفجار را بیشتر کرد و من خودم چند مجروح را قبل از اینکه امبولانس ها برسند با کمک مردم به بیمارستان فرستادیم.”

“هدف اصلی این انفجار یک کاروان نظامی بوده است” این را سخنگوی سفارت آمریکا در بغداد می گوید که به ماشین محکومیت تبدیل شده است. او دقایقی پس از انفجار، این بمب گذاری را محکوم کرد.

از هنگام تشکیل دولت جدید عراق، این کشور دستخوش موج حملات انتحاری قرار گرفته و در جریان این حملات تاکنون دستکم ۳۷۰ نفر کشته و صدها نفر مجروح شده اند.

“برادران شما از سازمان القاعده، یک خودروی بمب‌گذاری شده را در میدان تحریر در بغداد قرار دادند که منجر به انهدام چند خودرو اشغالگران و هلاکت شماری از نظامیان انان شد.”

این سطور از بیانیه ای است که از سوی گروه تروریستی ابومصعب الزرقاوی در یک پایگاه اینترنتی منتشر شده و خبرگزاری فرانسه آنرا از دبی مخابره کرده است. برای دستگیری ابومصعب الزرقاوی ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین شده است

اما بشار الحسن عضو سازمان پزشکان بدون مرز و پزشک بیمارستانی که چند تن از مجروحان در آن بستری شده اند، می گوید: “تا به حال در چند کانون بحرانی جهان بوده ام، اما اینقدر فاجعه پیاپی را در هیچ کجا ندیده ام.”

راجر نواک، تحلیلگر امور خاورمیانه می گوید: “اگر چه کارشناسان مشغول بررسی این نکته هستند که انفجار کار عوامل وفادار به دولت سابق صدام حسین بوده یا پیکارجویان اسلام گرایی که احتمالا با شبکه القاعده به رهبری اسامه بن لادن در ارتباط هستند، اما نوع انتخاب اهداف، خلاقیت در طراحی و اجرای عملیات انفجاری که با استفاده از وسائل مختلف صورت می گیرد؛ شماری از صاحب نظران را به اندیشه احتمال دست داشتن دخالت خارجی واداشته است.”

اگر چه هر حدس و گمانی در این زمینه می تواند، رنگی از واقعیت به خود بگیرد،اما نباید از نقش شماری از اتباع سعودی و دیگر پیکارجویان اسلامگرا گذشت که به شکل فزاینده ای وارد عراق می شوند، تا علاوه بر فرار از پیگرد قضایی در کشورهای خود، به صف نیروهای جهادی بپیوندند که عراق را جبهه جدیدی برای جهاد علیه آمریکا یافته اند.

باور کنیم که انفجار امروز باید در تاریخ بغداد دفن شود و به آینده کشانده نشود. آیا عراقی ها در معیارهایشان تجدید نظر خواهند کرد؟

حالا کنار فنجان، قوری تان را اضافه کنید. نوبت شماست که یک خبر فرضی را بنویسید . حتی اگر حوصله و وقتتان زیاد است دنبال من نباشید که درباره آنچه نوشته اید نظر بدهم. من از هرم وارونه هزاران نوستالژی دارم!!

تیتر و انواع آن

تیتر (عنوان، سرخط)   Headline

تیتر هدایت کننده خواننده به خبر است  و چون خوانندگان همواره با نگاهی کوتاه به مطالب رسانه موضوع مورد علاقه خود را برمی گزینند، تیتر نویسی کار ظریفی به شمار می رود.
از منظر دیگر تیتر را می توان(فشرده لید) نامید.

ویژگی های تیتر:

۱- تیتر باید روشن باشد و ابهام نداشته باشد.
۲- خواننده با خواندن تیتر بلافاصله متوجه خبر شود.
۳- تیتر سوالی نباشد.
۴- با فعل منفی پایان نگیرد.(به جای رییس جمهور به سفر نمی رود، می نویسیم سفر رییس جمهور لغو شد)
اگر تیتر منفی باشد ولی حاوی خبری باشد، آوردن آن اشکالی ندارد .
۵- با حروف اضافه شروع نشود.(از، در، به، که و غیره) کلمه اول در تیتر برای جذب خواننده مهم است.
۶- در انتها فعل داشته باشد. ( با  هدف این که حالت مبهم و کلی نداشته باشد ، لذا در بعضی از موارد می تواند فعل هم نداشته باشد که این حالت بویژه در روزنامه ها بیشتر دیده می شود.)
۷- از تکرار یا شکستن واژه ها در تیتر باید اجتناب کرد.
۸- هر چه تیتر کوتاه تر، بهتر. حداکثر ۵ تا ۷ کلمه. ( به شرط رساندن دقیق مطلب )
۹- نقل قول غیر مستقیم در تیتر بهتر است.
۱۰ـ در نگارش تیتر،نقطه تنها برای مخفف ها به کار می رود ولی از دیگر علایم ( ویرگول، نقطه ویرگول و …) به تناسب می توان استفاده کرد.

اجزای تیتر:

۱_ روتیتر(KICKER): مقدمه یا موخره تیتر است، کوچکتر از تیتر اصلی است و در بالای آن با حروف کوچکتر ذکر می شود و با حذف آن نباید خللی به تیتر وارد شود.

روتیتر: در مرحله پنجم عملیات
آمریکا حملات روزانه را به افغانستان آغاز کرد : تیتر اصلی

روتیتر: رییس سازمان سنجش
نتایج کنکور دوشنبه اعلام می شود : تیتر اصلی

۲_ تیتر اصلی (MAIN HEADLINE)که توضیح داده خواهد شد.

۳_ زیر تیتر(DECK): به موازات تیتر اصلی نوشته می شود، اهمیت آن در مرحله دوم می باشد.

روتیتر: به دلیل بروز فاجعه انسانی در افغانستان:
تیتر اصلی: خاتمی: عملیات را متوقف کنید
زیرتیتر: تلفات در افغانستان به ۱۲۰۰ نفر رسید

 ۴_ خلاصه تیتر (سوتیتر)SOUSTITRE: این قسمت با دو کاربرد زیبایی صفحه و دادن اطلاعات بیشتر به کار می رود و حتما باید علامتی چون ستاره یا کادر داشته باشد.

۵_ میان تیتر(SUBHEAD): تیتری است که مابین پاراگراف ها قرار می گیرد، برای ایجاد تنوع و تفکیک اطلاعات در اخبار طولانی کاربرد دارد.
میان تیتر، جمله کوتاه متشکل از یک تا سه کلمه است که با خط درشت تر نوشته می شود.

میان تیتر در اخبار مجلس، سخنان پیش از دستور و به طور کلی اخبار بلند کاربرد دارد و در خبرهای کوتاه به هیچ وجه نیازی به آوردن میان تیتر نیست.

واژه و تیتر:

از آنجا که  واژه ها تیترها را می سازند، شناخت و اشراف خبرنگار به واژه ها و معناها و بار عاطفی کلمات مهم است.
در تیتر واژه هایی باید بکار برده شود که اثرات آنها بیش از کلمات دیگر باشد.
مثال)                 ایران: حمله به افغانستان محکوم است.
از صفات (بد و خوب) که نسبی هستند، نباید استفاده شود.
از نظرات به دلیل یکسان نبودن مطلقا نباید استفاده شود.
از قیود صفت ساز می توان در تیتر استفاده کرد.
تکرار بیش از اندازه از قیود صفت ساز و صفات نسبی اثر آنها را کاهش می دهد.
حمله وحشیانه رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان
حمله ددمنشانه رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان
کشتار بیرحمانه رژیم صهیونیستی در فلسطین
تکرار این کلمات اثر واقعی را از بین می برد،چرا که به طور مثال کشتار نشان از کاربرد غیرعاطفی دارد و خود نشان دهنده حالت مذکور می باشد و بیرحمانه آوردن به دنبال آن معنا پیدا نمی کند.
پلنگ وحشی جان چوپان را گرفت.
پلنگ وحشی است و نیازی به آوردن صفت وحشی نمی باشد، تکرار این کلمه اثر واقعی را از بین برده و باید تلاش شود از کلماتی که بار عاطفی شان زیاد است، استفاده شود.

ضربآهنگ تیتر:

ضربآهنگ همیشه در تیتر وجود دارد. (دوگل مرد    تیتر: دو گل در گل شد)
ضرب الاجل تمام شد.           مهلت پایان یافت.
بعضی از حروف خوش صوت می باشند. (ز – ژ – ش – گ) (ژاله- شبنم-  شیرین- گریان)
بعضی از حروف خوش صوت نبوده و خشن و سخت می باشند. ( س- ک – د- خ)
اگر این گروه (حروف خوش صوت و خشن) با هم ترکیب شوند، زیبایی گروه اول در گروه دومی انعکاس می یابد.
همچنین در تیتر باید از کلماتی استفاده شود که ضربآهنگ و معنا را تواما برساند، چرا که تیتر هایی که ضربآهنگ داشته باشند، زیبا هستند.

انواع ضربآهنگ:

۱ـ  ضربآهنگ یکنواخت: (کنگره حافظ در شیراز گشایش یافت.) ریتم آن کم است.
۲ـ ضربآهنگ موجی: (هفته ای در پیش است ؛ سرد، بارانی، برفی)
۳ـ ضربآهنگ شکسته (طول موج شکسته): (ضرب الاجل تمام شد. افزایش قیمت ممنوع)
هر تیتری که با توجه ضربآهنگ و زمینه خبر نوشته شود،جذاب تر است.

انواع تیتر:
۱_ تیترهای استنباطی(INTUITIVE HEADS): این تیتر برداشت صحیح از مجموعه یک خبر است که می تواند در قالب یک تیتر ظاهر شود.
سخنان رییس جمهور درباره آینده اقتصادی کشور
پیام تسلیت رییس جمهور به مناسبت درگذشت رییس جمهور اتریش (تیتر استنباطی کلی)
در تیتر استنباطی نمی خواهیم یک جمله یا یک کلمه را از داخل جدا کنیم،چرا که امکان دارد جمله مهمی نداشته باشیم یا به هر دلیلی نمی خواهیم جمله ای را برجسته کنیم.
خبرنگار باید از خبر مورد نظر تشخیص دهد که تیتر استنباطی از چه چیزی برگرفته شود. (هشدار، تهدید یا اخطار)
تیتر استنباطی: بیانیه شدیداللحن وزیر امور خارجه به امارات
این نوع استنباط ها را که برداشت ما از خبر می باشد،تیترهای استنباطی گویند.
چون کلمه شدیداللحن در بیانیه بکار برده نمی شود ولی لحن بیانیه حاوی آن است، پس می توان این تیتر را بکار برد.
تیترهای استنباطی سهل و ممتنع می باشد،چرا که در حین آسان به نظر رسیدن سخت هستند.
تیتر: وزیر خارجه سیاست ایران  بحران منطقه را تشریح کرد.
وزیر خارجه سیاست ایران  بحران منطقه را تبیین کرد.
وزیر خارجه سیاست ایران  بحران منطقه را تایید کرد.
وزیر خارجه سیاست ایران درباره بحران منطقه توضیح داد.
در این نوع تیتر می توان جمله مستقلی نیز ساخت. ساخت جمله مستقل در تیترهای استنباطی به هوش و تسلط خبرنگار برمی گردد.
نکته: دو فعل می تواند در تیتر آورده شود.
تیتر دو فعل: ایران نمی تواند با آمریکا مقابله کند.

۲ _ تیترهای چکشی:
این نوع تیتر با هدف تهییج خواننده از دهه چهل وارد مطبوعات ایران شده است.
معمولا درشت نمایی یک کلمه جذب کننده به همراه  یک جمله و یک عکس در این تیتر به کار می رود.
تیتر:             یخبندان
در فرانسه بیداد می کند

 تیتر:                کودتا
عارف در بغداد به تخت نشست

۳ _ تیتر اقناعی (PERSUASIVE HEADS): این تیترها معمولا با هدف جهت دهی افکار عمومی، تبلیغ غیر مستقیم و القای یک پیام به کار می روند.
در این نوع تیتر بار عاطفی ویژه کلمات در جلب توجه خواننده نقش مهمی دارد.
مثلا ( توافق ، موافقت و سازش) یا ( نظام، سیستم و رژیم ) یا ( مرگ، درگذشت، وفات، رحلت و هلاکت)
تیتر عادی: عراق با پیشنهاد آمریکا برای مذاکره درباره کویت موافقت کرد
تیتر اقناعی: توافق عراق و آمریکا برای مذاکره در ژنو

۴- دو تیتری:
دو تیتره:     در خواست جهانی برای کمک به مردم عراق
بغداد همچنان زیر آتش است
در این تیترها، حروف زیر هم و هم اندازه باید باشد، این نوع تیتر از خبرهای چند موضوعی و تلفیقی بدست می آید و لذا، دو موضوع تیتر می شود.
از نظر ساختاری در سطر اول باید حالت مصدری در تیتر باشد و بدون فعل بیاید و  سطر دوم باید با فعل ختم شود، حالت اول و دوم نمی تواند جایگزین یکدیگر شوند.

 دو تیتره:       پیشنهاد ایران برای تشکیل کنفرانس اسلامی
جبهه دوم علیه عراق از ترکیه گشوده شد
در این حالت ارتباط معنایی  این دو تیتر از یکدیگر دور شده و اگر چه می تواند موجب ایجاد کنجکاوی در خواننده شود، باید در لید خبری توضیح لازم نوشته شود تا در صورت دور افتادگی دو تیتر مخاطب وادار به دنبال کردن خبر شود.
دو تیتره در مطبوعات کاربرد دارد و اگر چه در خبرگزاری وجود ندارد ولی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

* برای نخستین بار دوتیتری ها در جریان جنگ متحدین با عراق موسوم به ((جنگ نفت)) در روزنامه ابرار توسط حسین قندی مورد استفاده قرار گرفت.

استثنائات :
برخی قواعد ذکر شده برای تیتر را می توان در برخی حالات رعایت نکرد:
۱- تکرار کلمات در تیتر
مثال استثناء:
تیتر ـ ایران گریست، خون گریست
این تکرار در تیتر جزء استثنائات قرار می گیرد،چرا که هم خبر دارد و هم ضربآهنگ.
تیتر ـ در گزارش  گل مریم، گل سوسن، گل یاس
دل خوش سیری چند
این نوع تکرار به تیتر لطمه نمی زند.
 ۲ـ فعل منفی در تیتر: تیتر نباید با فعل منفی پایان بگیرد، مگر این که خبری داشته باشد.
مثال:             شلیک ۵ گلوله
آرامش رییس جمهوری را برهم نزد
۳- تیتر سوالی:
الف- دو تیتره سوالی :       ترور نخست وزیر اسراییل
« ایعال امیر » کیست؟
ب ـ یک تیتر سوالی:          ارتش الجزایر کودتا می کند؟
گاهی می توان از تیتر سوالی استفاده کرد ولی باید نوعی خبر در آن وجود داشته باشد.

سبک های خبر نویسی

سبک های خبر نویسی

بوسیله: در: Monday, July 04

سبک های خبر نویسی(NEWS STYLES)

۱ـ سبک هرم وارونه(INVERTED_PYRAMID STYLE):
کارآمد ترین و رایج ترین سبک تنظیم خبر سبک هرم وارونه نام دارد. در این سبک به ترتیب مهمترین مطلب رویداد در ابتدای خبر و کم ارزش ترین مطلب در انتها قرار می گیرد. از سوی دیگر در این روش ( به دلیل ضیق وقت مخاطبان )، خواننده با مطالعه ابتدای خبر می تواند دریابد بقیه خبر برای او مفید است یا نه؟

مزایا:
الف) زمان برای دریافت مهمترین قسمت مطلب کوتاه است. ( سرعت انتقال خبر)
ب) لید دارد که در آن مهمترین بخش خبر ارایه می شود.
ج) سادگی ویرایش، تیتر نویسی و صفحه آرایی.
د) خبر بر پایه ارزش مطالب تنظیم می شود.

معایب:
الف) خبر هیچ گاه کامل نیست، چون مهمترین قسمت های آن انتخاب شده است.
ب) سلیقه خبرنگار در اولویت بندی بخش های خبر زیاد است.
ج) توالی زمانی خبر از هم گسسته می شود.
د) گاهی خواننده با خواندن لید به ادامه خبر نمی پردازد.
ه) گاهی آنچه در لید گفته شده،در متن تکرار می شود.
درباره ترتیب ارایه مطالب به سبک هرم وارونه باید بسته به تعداد موضوعات خبر به ارایه مطالب پرداخت.

*در خبرهای یک موضوعی:
در پاراگراف اول لید نوشته می شود.
در پاراگراف بعدی توضیح بیشتری برای لید می دهیم.
و به ترتیب، توضیحات در هر پاراگراف نسبت به اهمیت آن نوشته می شود تا خبر کامل شود و به پایین ترین سطح که می رسد اهمیت چندانی ندارد ولی صرفا برای توضیح و تکمیل خبر آمده است.

*در خبرهای چند موضوعی :
ابتدا مهمترین قسمت خبر را تعیین کرده ، در لید می آوریم و بعد در یک یا چند پاراگراف قسمت اول خبر را تکمیل کرده و بعد قسمت دوم خبر را نوشته، به همان ترتیب در پاراگراف های بعدی این قسمت خبر را تکمیل می کنیم و در نهایت قسمت سوم خبر نوشته و در پاراگراف های بعدی کامل می شود. یعنی اگر قسمت A از قسمت B مهمتر است ، قسمت های A1، A2و… قبل از قسمت B در خبر آورده می شوند.

***باید تاکید کرد سبک هرم وارونه به دلیل سهولت انتقال خبر، مهمترین و بهترین سبکدر خبرنویسی می باشد.

نمونه سبک هرم وارونه
لید : تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی : براساس مصوبه دولت و به منظور افزایش سرمایه گذاری، تقویت و جلب مشارکت کارکنان دولت در بخش تعاون، ماهانه ۳  هزار ریال از حقوق آنان کسر و به حساب تعاونی ها واریز می شود.
پاراگراف ۲: این مصوبه در جلسه ماهانه شورای معاونان وزارتخانه ها به ریاست معاون رییس جمهور دیروز مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد در این زمینه بخشنامه ای توسط وزارت تعاون به دستگاههای دولتی صادر شود.
پاراگراف ۳: براساس این مصوبه، با توافق کارکنان ماهانه مبلغ ۳ هزار ریال از محل کمک هزینه عایله مندی قانون نظام هماهنگ پرداخت، کسر و به حساب اتحادیه تعاونی مصرف کارکنان دولت و شرکت های تعاونی دستگاههای مربوطه واریز می شود.
پاراگراف ۴: بدین ترتیب با افزایش سرمایه و توان مالی شرکت های تعاونی، امکان سرمایه گذاری کارکنان در فعالیت های تولیدی از طریق تعاونی ها فراهم خواهد شد.

نمونه دیگر:
لید: بانکوک (تایلند) ـ رویتر: یکی از سرنشینان هواپیمای خطوط هوایی بلغارستان در مسیر تایلند ـ ویتنام با استفاده از چتر نجات در آسمان ویتنام از هواپیما بیرون پرید.
به گفته مقامات خطوط هوایی بلغارستان، هنگامی که هواپیمای ایرباس ۳۰۰ خطوط هوایی (جی.اس.اس) در مسیر بانکوک به شهر هوشی مینه (ویتنام) در حال پرواز بود، یکی از مسافران، خدمه هواپیما را با تهدید وادار به باز کردن یکی از درهای هواپیما کرد. یک مقام خطوط هوایی بلغارستان گفت: مسافر یاد شده که به نظر می رسید تبعه ویتنام باشد، ضمن پخش اعلامیه هایی خود نیز به وسیله چتر نجات بر فراز خاک ویتنام به بیرون از هواپیما پرید.مقامات هواپیمایی بلغارستان گفتند که در این حادثه به کسی آسیب نرسیده است.

۲ _ سبک تاریخی (CHRONOLOGICAL  STYLE):
در این سبک مطالب با توجه به ترتیب  زمانی وقوع تنظیم می شوند.
در صفحات اخبار روز با توجه به نیاز به اطلاع رسانی سریع، تنظیم اخبار به سبک هرم وارونه است، اما در صفحاتی که به ارایه گزارش های تحقیقی و اسناد پرداخته می شود ، می توان از سبک تاریخی استفاده کرد.

 سبک تاریخی با مقدمه:
در این نوع در ابتدای خبر مقدمه ای آورده می شود که شباهتی با لید ندارد، زیرا  اصولا مقدمه تنها برای شروع خبر است و حاوی خبر نیست.

مثال:
مقدمه: تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی: اجلاس شورای معاونان وزارتخانه ها به ریاست معاون رییس جمهور جهت بررسی مصوبه دولت در مورد تعاونی ها تشکیل شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان امور اداری و استخدامی کشور، اجلاس ماهانه شورای معاونان اداری و مالی وزارتخانه ها و سازمان های دولتی صبح دیروز به ریاست (نام و نام خانوادگی)، معاون رییس جمهور و دبیرکل سازمان امور اداری و استخدامی و … با حضور (نام و نام خانوادگی)، وزیر تعاون در محل سالن کنفرانس این سازمان تشکیل شد.در این اجلاس مصوبه قبلی هیات دولت مبتنی بر گسترش و تقویت تعاونی های مصرف کارکنان دولت و افزایش سرمایه گذاری در بخش تعاون یا جلب مشارکت کارکنان دولت بر اساس ماهیانه ۳ هزار ریال از محل کمک هزینه عایله مندی موضوع ماده ۹ قانون نظام هماهنگ پرداخت از حقوق و مزایای کارمندان مطرح و مورد بحث قرار گرفت و مقرر شد به منظور اجرای مصوبه فوق، دستگاههای اجرایی همه ماهه با توافق کارکنان، مبلغ مذکور را به حساب اتحادیه تعاون مصرف کارکنان دولت بر شرکت های تعاونی دستگاههای ذیربط واریز نمایند.
بدین ترتیب با افزایش سرمایه و توان مالی شرکت های تعاونی، امکان سرمایه گذاری کارکنان در فعالیت های تولیدی از طریق شرکت های تعاونی فراهم می شود.
ضمنا قرار بر این شد بخشنامه ای در این زمینه از طرف وزیر تعاون و معاون رییس جمهور مشترکا به دستگاههای دولتی صادر شود.

۳ـ سبک تاریخی با لید (CHRONOLOGICAL  STYLE WITH LEAD):
این سبک دارای لید است و به صورت ترکیبی از سبک تاریخی و هرم وارونه به نظر می آید.شروع خبر همواره با دادن یک خبر است که حاوی مهمترین قسمت مطلب است و پس از آن،خبر به همان ترتیب زمانی رویداد ذکر می شود .
این نوع بیشتر در گزارش حوادث بکار می رود، البته در برخی از خبرهای اجتماعی و گزارش برخی جلسات نیز کاربرد دارد.

نمونه (سبک تاریخی با لید)

لید : قاتل فرش فروش ۲۵ ساله ایرانی در کانزاس سیتی (آمریکا) به حبس ابد محکوم شد.

شرح ماجرا:  فیلیپ مک وی  در بهمن ماه ۱۳۶۷ به همراه دو جوان دیگر آمریکایی در یکی از بزرگراه های کانزاس سیتی راه را بر اتومبیل حامد رضی زاده، فرش فروش ایرانی و مادرش بستند و وی را با شلیک گلوله به قتل رساندند و مادرش را نیز مجروح کردند. قاتلان و ضاربان سپس کیف پول رضی زاده را به سرقت برده و از محل گریختند.
بعدها با نشانه هایی که مادر رضی زاده در اختیار پلیس قرار داد، پلیس این شهر موفق شد، فیلیپ مک وی را بازداشت کند.
فیلیپ مک وی ابتدا منکر قتل رضی زاده شد، اما بعد اعتراف کرد که برای سرقت پول وی، راه را بر اتومبیل او بسته و این فرش فروش ایرانی را به قتل رسانده است.
مطبوعات محل کانزاس سیتی نوشتند هیات منصفه دادگاه در بهمن ماه سال گذشته فیلیپ مک وی ۲۸ ساله را به خاطر قتل عمد مجرم شناخته بودند و دادگاه منطقه (جانسون) از توابع کانزاس سیتی از ایالت کانزاس،هفته گذشته وی را به حبس ابد محکوم کرد.

اصولا درسبک تاریخی مطلب دست نمی خورد و بر مبنای توالی زمانی به همراه یک مقدمه ارایه می شود، لذا  تنها مزیت این سبک این است که خبر کامل و فاقد اعمال نظر خبرنگار است.
از جمله معایب این سبک این است که چون مقدمه دارد مهمترین بخش خبری در ابتدا ارایه می شود، طولانی و زمان بر است و ماکت بندی آن نیز مشکل تر از هرم وارونه است.

۴ـ سبک بازگشت به عقب:
در این نوع سبک ابتدا لید نوشته می شود، بعد توضیح لید داده می شود و بعد سابقه خبر نوشته می شود.

 ۵ـ سبک با پایان شگفت انگیز:
در این نوع سبک،خواننده کنجکاو نگاه داشته می شود و برای مخاطب سوالی ایجاد می شود ، بدون این که به آن پاسخ داده شود.
در این سبک از لید غیر متعارف و سوالی استفاده می شود و معمولا بدنه خبری به صورت تاریخی کار می شود؛ عمده کاربرد آن در خبرهای اجتماعی و حوادث است.

۶ ـ سبک دایره ای:
در این سبک، خبر از یک نقطه شروع می شود تا ماجرا تعریف شود و دوباره به همان نقطه باز می گردیم، علت ها را جست و جو  و عواقب را بازگو می کنیم.  این سبک نیز بیشتر در خبرهای حوادث و اجتماعی کاربرد دارد.

چند نکته در تنظیم متن خبر

*متن خبر باید دارای وحدت باشد ، این هماهنگی و وحدت را می توان با استفاده از تکرار به موقع موضوع اصلی و استفاده از واژه های ربط دهنده ایجاد کرد.
*زمان رویداد باید در خبر  به صورت تاریخ یا به نسبت زمان حال ( دیروز، شنبه گذشته، …) ذکر شود.منبع نیز باید درخبر ذکر شود. اگر این منبع یکی است در ابتدای خبر و اگر متعدد است با به ترتیب قرار دادن مطالب بر حسب اهمیت، پیش از نقل مطلب هر یک ، نام منبع مربوط ذکر می شود.
*در نقل مطلب از افراد، ذکر کردن نام  کامل و سمت آنان یا رابطه آنان با موضوع خبر ( مثلا …، یکی از شاهدان حادثه ) الزامی است.
*در خبر نویسی فعل معلوم بر مجهول رجحان دارد، مگر فاعل اهمیت خاصی نداشته باشد یا به دلیلی حذف شود.
مانند:
مغازه بسته شد. غلط
مغازه توسط ماموران اداره تعزیرات بسته شد.

دولت لهستان به دنبال ناآرامی های کارگری ، حکومت نظامی اعلام کرد.
به دنبال ناآرامی های کارگری ، در لهستان حکومت نظامی اعلام شد. ( این مورد نیز صحیح است ولی جمله بالا به دلیل عدم شروع با حرف اضافه ارجحیت دارد)
از کلمات اضافی در خبر باید اجتناب شود.
وی در ادامه سخنانش اضافه کرد : غلط                                    وی افزود: درست

*در کاربرد صفات در خبر نویسی، باید از صفات سنجشی و شعارگونه خودداری کرد.
به جای:  مذاکرات مهمی بین وزیر  امور خارجه ایران و لیبی انجام شد.
نوشته شود: وزیر امور خارجه گفت: مذاکرات مهمی بین ایران ولیبی صورت گرفت.
در این حالت اظهار نظر از سوی خبرنگار به اظهار نظر از طرف منبع تغییر می یابد که از نظر اصول خبر نویسی بهتر است، البته در تفسیر و تحلیل نویسی استفاده از این گونه صفات جایز و گاهی لازم است.

نکاتی درباره تهیه و تنظیم خبرهای گوناگون

اطلاعیه (کتبی)، اعلامیه، بیانیه، پیام(شفاهی)، بخشنامه، آگهی ها، نکات خبری، اگر در حدی مهم باشد که قابل کار کردن باشد، باید به صورت هرم وارونه تنظیم شود.  در این حالت  به جای آوردن متن کامل اطلاعیه یا بیانیه و… ،نکات مهم آن که عناصر خبری را کامل کند و به همراه سابقه مورد نیاز آورده می شود.
مثال:
(اطلاعیه)
قابل توجه تمامی بازنشستگان و وظیفه بگیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بنابر تصمیم دولت مبنی بر برقراری  بیمه تکمیلی بازنشستگان و وظیفه بگیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال جاری، از آن دسته از همکارانی که مایل به استفاده از بیمه فوق الذکر نمی باشند، درخواست می شود حداکثر تا پایان آذرماه سال جاری نسبت به اعلام کتبی عدم استفاده خود از مزایای آن به اداره کل امور مالی وزارت متبوع اقدام نمایند.
اداره کل تعاون و رفاه

تنظیم به شیوه هرم وارونه :
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آخرین مهلت  اعلام عدم استفاده بازنشستگان و وظیفه بگیران از بیمه تکمیلی این وزارتخانه را اعلام کرد.
اداره کل امور مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: آن دسته از افرادی که تمایل استفاده از بیمه تکمیلی بازنشستگان و وظیفه بگیران را ندارند، باید تا پایان آذرماه جاری، عدم استفاده از مزایای این بیمه را به صورت کتبی به این اداره کل اعلام کنند.

در برخی موارد برای نوشتن از سبک تاریخی با لید استفاده می شود، البته در صورتی که خود اطلاعیه و سابقه آن اهمیت بالایی داشته باشد.( اطلاعیه های خدمت نظام وظیفه و …)
در اخباری که اصل خبر حول محور جداول و آمارهاست، تنظیم خبر براساس نمودارها و جداول آماری بر حسب هرم وارونه است. در این خبرها بهتر است ابتدا بر مبنای ارزش های خبری، سوالاتی که در جدول پاسخ آنها وجود دارد، طرح و خبر برمبنای پاسخ آن سوالات تنظیم شود.

*در سخنرانی ها نیز بهترین روش، استفاده از سبک هرم وارونه است.

تهیه و تنظیم خبر حوادث
در این اخبار برای حفظ جنبه اطلاع رسانی و نیز آموزش و هشدار ، علاوه بر نقل جرم و مجازات،هشدار و تاکید لازم نیز اعمال می شود.
سبک مناسب برای اخبار حوادث ، سبک تاریخی همراه با لید است.
در اخبار دادگاهها چون خبر بر مبنای گفت و گو شکل می گیرد، توالی این گفت و گو باید حفظ شود؛ لذا در این اخبار نیز از سبک تاریخی همراه با لید استفاده می شود.
در این خبرها در استفاده از کلماتی که بار حقوقی دارند ، باید نهایت دقت را به عمل آورد؛ زیرا متهم به خلاف قانون از جنبه حقوقی تا در دادگاه محکوم نشده باشد، قانون شکن تلقی نمی شود.
مثال : دادگاه کوی دانشگاه که در آن متهم پرونده پس از اتمام دادرسی علیه برخی روزنامه ها اقامه دعوی کرد.
همچنین از دیالوگ نویسی در گزارش دادگاهها و صحبت با متهم می توان استفاده و حرکات و احساسات او را تشریح کرد.

تنظیم خبرهای ورزشی
در اخبار ورزشی باید علاوه بر حفظ عناصر خبری، احساسات تماشاچیان  و بازیکنان نیز به مخاطب انتقال داده شود. در این اخبار وقتی خبر به نتایج رویدادها و چگونگی وقوع محدود است،از سبک هرم وارونه استفاده می شود ولی وقتی نیاز به انتقال سیر تاریخی نیز باشد، از سبک تاریخی همراه با لید نیز می توان استفاده کرد.

تنظیم خبرهای هنری و علمی
روش نگارش این اخبار معمولا با استفاده از سبک هرم وارونه صورت می گیرد، البته استفاده از واژگان متناسب ، این اخبار را از حالت خشک و رسمی خبرهای سیاسی و اقتصادی خارج می کند. در اخبار هنری ظرافت های شناخت یک هنر موثر است و در آن  نثر توصیفی حرف اول را می زند.
در برخی مراسم رسمی سیاسی یا فرهنگی، جدا از خود مراسم برخی حواشی مانند عدم نظم ، برخوردها و سخنان حاشیه ای  و … وجود دارد که لازم است به صورت مشخص  ( مثلا با ستاره یا عنوان در حاشیه مراسم  ) جدا از خبر اصلی  ذکر شود. گاهی تعدادی خبرکوتاه وجود دارد ( که ذاتا فاقد شرح وبسط است ) یا این که به دلیل ضیق وقت یا کمبود جا در مطبوعات، فضا و زمان برای  ارسال کامل آنها وجود ندارد، در این حال از خلاصه خبر یا اخبار کوتاه برای انتقال مطالب استفاده می شود.
مانند: اخبار کوتاه از جهان یا مجلس

عناصر خبری

عناصر خبری (NEWS ELEMENTS)

رکن اصلی تنظیم خبر شناخت عناصر خبری است و بدون شناخت آنان و ارزش های خبری که ذکر شد ، خبرنگار نخواهد توانست زاویه مناسب برای نگاه به رویداد را به دست آورده ، واقعه را به صورت کامل و بدون ابهام به مخاطب منتقل کند.
این عناصر شش گانه عبارتند از : که ؟ کی ؟ کجا ؟ چه ؟ چرا ؟ چگونه ؟

۱ـ که(WHO):
روزنامه نگار باید افراد یا چیزهایی را که در پیدایش واقعه دخالت داشته اند، مشخص نماید.
دانستن دقیق نام ها و سمت ها در عرضه درست این عنصر نقش مهمی دارند .
این عنصر که  برحسب شهرت مشخص می شود، فاعل یا مفعول یا مسند الیه جمله است .
عنصر که می تواند شامل ذی روح ( کسی ) و بی روح ( چیزی ) باشد.
مثال ها:
گاو صندوق حاوی جواهرات بانکی را به سرقت بردند. ( گاوصندوق، که ( چیزی ) است)
رییس جمهور در دانشگاه تهران سخنرانی کرد. ( رییس جمهور ، که (کسی ) است)
تهران حادثه تروریستی در آمریکا را محکوم کرد. ( تهران،که (کسی ) است)
عنصر خبری در تمامی این مثال ها که می باشد.

۲ـ کی یا زمان (WHEN):
زمان یک رویداد در هر صورت جزو ارزش های خبری آن است ( تازگی ) و اگر زمان وقوع یک رویداد خود حائز اهمیت باشد ، خبرنگار باید تازگی رویداد را  در ابتدای خبر مورد تاکید قرار دهد.
امروز نتایج کنکور کارشناسی ارشد اعلام می شود.
سال آینده نظام آموزشی مدارس راهنمایی به صورت نیمسالی ـ واحدی تغییر خواهد یافت.
قرن جاری ، قرن فناوری اطلاعات نام گرفته است.
ساعت ۴ و ۲۹ دقیقه و ۴۵ ثانیه روز جمعه سال نو شمسی تحویل می شود.

۳ـ کجا (WHERE):
این عنصر عموما بیانگر ارزش خبری مجاورت است  و محل وقوع رویداد را بیان می کند.
در رویدادهای شهری،ذکر محل دقیق واقعه الزامی است.
این عنصر می تواند در ابتدا یا وسط خبر ذکر شود.
جشن فارغ التحصیلی دانشجویان رشته برق دانشگاه صنعتی امیر کبیر فردا برگزار می شود.
بمبی صبح امروز در خیابان قدس ، مجاور دانشگاه تهران منفجر شد.

 ۴ـ چه (WHAT): ماهیت و فعلیت رویداد
چه ماهیت رویداد است؛ مانند یک حادثه، انتخابات، اختراع و هر چه که به ماهیت یا فعلیت رویداد مربوط شود.
در یک خبر ممکن است چند عنصر  (چه)  موجود باشد که باید ازمیان آنان ، آن که را دارای ارزش خبری بیشتری است،انتخاب کرد.
در مصاحبه ها معمولا عناصر خبری (که) و (چه) دارای اهمیت ویژه است و در این بین اهمیت عنصر (چه) بیشتر است.

مثال:
نمایشگاه مطبوعات به کار خود پایان داد. در نمایشگاه امسال بیش از هزار نشریه ادواری حضور داشتند که تعداد آنها نسبت به سال گذشته سی درصد افزایش یافته بود.
پایان کار نمایشگاه : چه                                    حضور بیش از هزار نشریه : چه                        افزایش سی درصدی حضور نشریات : چه

 ۵ ـ چرا (WHY):
این عنصر ، دلیل یا انگیزه وقوع رویداد را بیان می کند.
مثال :
رییس جمهور دیروز به مناسبت آغاز سال تحصیلی در دانشگاه تهران سخنرانی کرد.
رییس جمهور: که           دیروز: کی           به مناسبت آغاز سال تحصیلی: چرا
دانشگاه تهران: کجا            سخنرانی کرد: چه

راننده تاکسی براثر بی احتیاطی عابر پیاده را زیر گرفت.
براثر بی احتیاطی: چرا                                                زیر گرفت : چه

۶ ـ چگونه (HOW):
عنصر چگونه کیفیت وقوع رویداد را بیان می کند.
مثال:
با سخنان وزیر ارشاد کنفرانس جهانگردی در تهران گشایش یافت.
با سخنان وزیر ارشاد: چگونه

تند نویسی، خلاصه و چکیده نویسی

برای خط فارسی یک شیوه استاندارد و یکسان تند نویسی وجود ندارد،اما خبرنگاران ورزیده و با سابقه روش هایی را ابداع می کنند تا بتوانند این مشکل را حل کنند. برخی از خبرنگاران معتقدند که هیچ کس نمی تواند همزمان با گفتار مخاطب همه آنچه را که می گوید بنویسد،پس به خلاصه نویسی دست می زنند،در حالی که می دانیم خلاصه نویسی از تندنویسی جداست. عده ای این کار را تجربه کرده و به تدریج به توانایی نسبی در این زمینه دست یافته اند.

الف) تند نویسی
برای تند نویسی با خط فارسی توصیه هایی داریم که از تجربه خبرنگاران ایرانی به دست آمده است:
استفاده از شیوه های مخفف سازی: واژه ها یا اصلاحاتی که می توان به صورت مخفف نوشت ، به سه دسته تقسیم می شوند:
_ مخفف برای اصطلاحات عمومی مثل جمهوری اسلامی ایران که فرضا می توان نوشت:’ج م‘ ، ’جم‘ یا …
_ مخفف برای اصطلاحاتی که مرتبط با حوزه خبری شماست. مثل موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران که می توان مثلا با حرف M  یاT  آن  را نوشت.
_ مخفف برای اسامی عناوین و واژه هایی که در مصاحبه ای خاص به دلیل محتوای مصاحبه تکرار شده و حالت محوری دارد.

ب) خلاصه و چکیده نویسی
در این روش جمله های مهم که جنبه چکیده دارند،یادداشت می شوند و از یادداشت برداری حرف های حاشیه ای، جمله پردازی ها و توضیحات زاید خودداری می شود. این چکیده ممکن است یا از سوی مصاحبه شونده بیان شود و یا مصاحبه کننده شخصا جمله های مصاحبه شونده را در چند سطر خلاصه کند. این کار نیز نیازمند تبحر بسیار زیاد است. البته هر قدر تسلط مصاحبه کننده بر موضوع بیشتر باشد، در این کار موفق تر خواهد بود، ضمن آن که  مصاحبه کننده باید از حداکثر توان حافظه خود استفاده کند.

به مصاحبه کنندگان تازه کار توصیه می شود تا قبل از آن که ورزیده شوند و بویژه در تدوین مصاحبه های مفصل و طولانی، از شیوه هرم وارونه برای تدوین مصاحبه ها استفاده کنند. در زیر روش کار را می خوانید:

۱_ کمبودهای دست نویس خود را که به سرعت و پس از مصاحبه با کمک حافظه پر کرده اید، مطالعه کرده و از مطالبی که دارای ارزش خبری است،فیش برداری کنید.
۲ _ برای هر فیش یک جمله کوتاه کلیدی بگذارید.
۳_ برای فیش ها  شماره ردیف بگذارید.
۴_ فیش هایی که دارای جمله کوتاه کلیدی مشابه است،کنار هم قرار داده و در چند دسته مجزا بگذارید.
۵ _ با استفاده از جملات کلیدی و رابطه آنها با ارزش خبر, بر روی یک برگ کاغذ و براساس مقررات مربوط به سبک هرم وارونه، شماره فیش هایی را که تقدم دارند به ترتیب و تا انتها یادداشت کنید. در واقع این شماره ها چارچوب هرم وارونه شما را ترسیم خواهد کرد.
۶ _ متن مصاحبه را به کمک فیش ها و براساس ردیفی که تعیین کرده اید بنویسید. بدیهی است که در سبک تاریخی، نیازی به فیش برداری و اجرای مراحل بالا نیست.

شیوه نگارش اعداد

شیوه نگارش اعداد

بوسیله: در: Tuesday, July 05

شیوه نگارش اعداد

برای نگارش اعداد و ارقام در متون خبری، شیوه هایی در نظر گرفته شده است تا هم خواندن آنها آسان تر شود و هم جای کمتری را بگیرد.

* اعداد یک رقمی
اعدادیک رقمی به استثنای عدد (۹ ) در متن خبر با حروف نوشته می شوند و عدد (۹ ) به دلیل پرهیز از اشتباه در خواندن با حروف نوشته نمی شود.
مثال :
فیلم برگزیده جشنواره فجر پنج جایزه را به خود اختصاص داد.
رانش زمین در روستای علی آباد از توابع فیروز کوه ۹ مجروح بر جا گذاشت.

*** استثنائات
_ در تیر می توان اعداد را به شکل حسابی هم نوشت:
درگیری های قبیله ای درکنگو به هلاکت  ۵ نفر انجامید
_ در متن اخبار نیز جداول آماری، نتایج مسابقات ورزشی، طول وعرض جغرافیایی، مواد قانون، شماره تلفن، شماره خودرو، صفحات کتاب، شماره شناسنامه، ساعات روز، شماره خانه، درجه حرارت، قد و وزن را به شکل حسابی و با رقم می نویسند.
_ اعداد در آغاز سطر با رقم نوشته می شوند.
۳ نفر به اتهام قاچاق مواد مخدر در مرز ایران با ترکیه دستگیر شدند.
مواردی که به عنوان استثنا مورد اشاره قرارگرفتند، برای اعداد بزرگتر از یک رقمی نیز صادق است.

*** اعداد دو و سه رقمی
اعداد دو و سه رقمی را به شکل حسابی و با رقم می نویسند. در این میان اعدادی که با عدد یک و مجموعه ای از صفر تکمیل می شوند مانند ده، صد، هزار و…با حروف نوشته می شوند.
مثال:
در تصادف جاده هراز ۱۷ نفر مجروح شدند.
بنیاد مسکن ۷۵۰ واحد مسکونی را در کرج به متقاضیان واگذار کرد.
از آغاز سال جاری تا کنون۸۵۰ تن کالا صادر شده است.
در تجمع مقابل دانشگاه صد نفر حضور داشتند.
بیش از ده هزار نفر مسابقه فوتبال بین تیم های ایران و اسلواکی را تماشا کردند.

*** اعداد بالاتر از سه رقم
 اعداد بالاتر از سه رقم را به شکل ترکیبی از ارقام و حروف می نویسند:
۴۲هزار و ۸۵۰
یک میلیون و۲۵۷ هزار و۴۳۶
چهار میلیون و۵۲۲ هزار و ۱۷۳
۱۲ میلیون و۴۸۰ هزار و ۹۷۰
۱۸۲ میلیارد و ۳۵۰ میلیون ریال
برای آسان خوانده شدن اعداد در خبرها، آنها را به صورت سه رقم، سه رقم جدا می کنیم و می نویسیم.
مثال :
عدد۱۵۶۴۵۱۲نوشته می شود: یک میلیون و ۵۶۴ هزار و ۵۱۲
عدد۲۰۰۰۱۰۰ نوشته می شود: دو میلیون و یکصد
عدد۶۱۴۲۱ نوشته می شود:۶۱ هزار و۴۲۱

*** اعداد اعشاری
اعداد اعشاری به صورت حسابی نوشته می شوند.
مثال:
۵/۸۲۳
۲/۳

*** درصد
درصدها به صورت ترکیبی از عدد و حروف نوشته می شوند:
۳ درصد،۵۶ درصد…

*** اعدادکسری
اعدادکسری کمتر از واحد را به حروف می نویسند:
دو پنجم، یک سوم

*** اعداد تقریبی یا تخمینی
اعداد تقریبی یا تخمینی را با حروف می نویسند.
مثال:
هر ماه چهل تا پنجاه تن آرد از بین می رود.

*** اعداد ترتیبی
اعداد ترتیبی با حروف نوشته می شوند.
مثال:
کتاب اول
کلاس پنجم
رتبه پانزدهم
هفتم تیر
سیزدهم آبان

* اگر اعداد بخشی از یک واژه باشند وهمچنین ایام هفته با حروف نوشته می شوند.
مثال:
پنجشنبه، دوشنبه
دوجین، چهارراه، دو قلو، هشت پا

صفات نسبی با حروف نوشته می شوند و نباید آنها را با رقم نوشت.
مثال :
پیرمرد هفتاد و پنج ساله ای پس از ۱۲ سال تلاش موفق به اخذ گواهینامه رانندگی شد.
دانش آموز دوازده ساله ای در المپیاد شیمی رتبه دوم را کسب کرد.
در این مثال ها می توان شیوه نگارش جمله را عوض کرد و اعداد را از شکل صفت نسبی خارج کرد، در این صورت آنها را باید با رقم نوشت:
_ پیرمردی که پس از ۱۲ سال تلاش موفق به اخذ گواهینامه رانندگی شد، ۷۵ سال دارد.
_ دانش آموزی که در المپیاد شیمی رتبه دوم را کسب کرد، ۱۲سال دارد.

*** چند نکته
 تاریخ را در متون خبری به صورت ترکیبی از عدد و حروف می نویسند:
مثال:
_ پانزدهم مهر ماه ۱۳۸۰
_ دوازدهم فروردین۱۳۵۸
برای درج زمان دقیق وقوع یک رویداد ساعت و دقیقه را با عدد و جدا از هم می نویسند:
مثال:
_ ساعت ۱۲ و ۴۵ دقیقه

نشانه گذاری درخبر

نشانه گذاری یا علامتگذاری درخبر

منظوراز نشانه گذاری یا علامتگذاری در خبر استفاده از نشانه ها و علامت هاییاست که خواندن و در نتیجه فهم درست مطالب را آسان و به رفع پاره ای ازابهام ها کمک می کند.
به عبارتی می توان گفت برای دریافت حداکثر معنا و جدا کردن جمله ها از یکدیگر و رعایت آنها لازم است از نشانه ها و علایمی بهره گرفت تا مخاطب، پیام را به راحتی دریافت کند.
در این مطلب آموزشی کوتاه و مختصر علامت ها و نشانه هایی را که کاربرد بیشتری در خبرها دارند، مورد بررسی قرار داده و جایگاه هر یک از آنها را با مثال ها و نمونه هایی آورده ام. بدیهی است علاقمندان می توانند با مراجعه به کتاب های دستور زبان و یا حتی کتاب های روزنامه نگاری که بیشتر آنها توضیحاتی در مورد نشانه گذاری یا علامتگذاری در خبر داده اند، به صورت کامل تر و جامع تری با این مقوله آشنا شوند.

***نقطه (.)
الف) نقطه برای جدا کردن جمله های خبری از یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد و کامل بودن جمله را می رساند.
مثال:
رییس انجمن حسابداران خبره ایران گفت: ((منشاء فساد اقتصادی، دولتی بودن اقتصاد و تصدی گری دولت در بخش های مختلف اقتصادی است.))
ب) همچنین پس از هر حرفی که به صورت نشانه اختصاری به کار رفته باشد، نقطه بکار می رود.
مثال:
-پست وتلگراف وتلفن(P.T.T)
-ابن سینا متوفی به سال ۴۲۸ ه.ق.

*نکته ضروری :
همه علامت ها و نشانه ها مانند نقطه، دو نقطه و ویرگول باید بدون فاصله به کلمه ما قبل خود وصل شود و از کلمه بعدی فاصله داشته باشد.

*** دونقطه (:)
نشانه دونقطه در موارد زیر کاربرد دارد:
 قبل از نقل قول مستقیم
مثال :
مخبر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: ((اتفاقی که درمرزهای شرقی ایران و در حادثه ای که در نیویورک رخ داد، یکی از ابعاد جهانی شدن را به دنیا گوشزد کرد.))

*نکته های ضروری:
_ نقل قول غیر مستقیم نیازی به دو نقطه ندارد.
مثال:
حامد کزرای، رییس دولت موقت افغانستان روز یکشنبه گفت که در صورت افزایش خشونت در کابل خواستار تغییر در ماموریت نیروهای بین المللی در افغانستان خواهد شد.
_ از قرار دادن نشانه دو نقطه بعد از عباراتی مانند “به گفته وی” ، “این گزارش حاکی است” و عباراتی نظیر اینها خودداری شود.
مثال صحیح:
این گزارش حاکی است به دنبال موج ناآرامی در شهرهای افغانستان از بیم حمله واشنگتن ،کابل غارت شد.

***سه نقطه  (…)
علامت سه نقطه در موارد زیر به کار می رود:
الف) در نقل قول مستقیم که در گیومه قرار دارد اگر به هر دلیلی بخشی از اظهارات فرد حذف شود، می توان از نشانه سه نقطه به جای آن استفاده کرد و بقیه مطلب را ادامه داد.

مثال:
در این بیانیه آمده است:” سفارت جمهوری اسلامی ایران ضمن اینکه عمیقا بر این باور است که دیدار آقای خاتمی از پاکستان سبب تقویت بیش از پیش مناسبات دوستانه تهران و اسلام آباد خواهد شد … ولی هنوز تاریخ این سفر میان مقام های دو کشور نهایی نشده است.”

ب) کلمات یا عبارات خلاف عفت عمومی و رکیک و عباراتی از این نوع که نمی توان در خبر درج کرد.
مثال:
نماینده کوهدشت بلافاصله از جا برخاست و خطاب به پورنجاتی گفت: شما مفسر نظر امام نیستید. بنشین سر جایت ای … !

پ) اگر به عللی مطلبی ناتمام بماند و بخواهیم جمله یا عبارت را ناتمام رها کنیم، از این علامت استفاده می شود.
مثال:
” در درجه اول امید همه ما به این بود که این انسان به زندگی باز گردد و اینکه در این لحظه که همه چیز از لحاظ پزشکی پایان یافته است، امیدوارم واسطه خیری شویم و …”

ت) در مواردی که کلمه یا بخشی از مطلب ناخوانا و نامفهوم باشد به جای آن سه نقطه قرار می گیرد.
مثال:
رادیو بی.بی.سی گزارش داد در این نوار ویدیویی که در افغانستان پیدا شده است، پنج نفر از اعضای … از جمله یک یمنی که مقام های آمریکایی معتقدند در حملات ۱۱ سپتامبر دست داشته اند، نشان داده می شوند.

ث) برای نشان دادن گسیختگی تلفظ در مورد کسانی که به عادت یا بنا به حالت خاصی بریده بریده حرف می زنند.
مثال:
پس از این سخنان محکم، چهره تکیده مادر در حالی که قطره اشکی بر گونه اش چسبیده است، به سوی مردش برمی گردد، با صدایی  که گویی از ته چاهی بیرون می آید: ب…ل…ه

*نکته ضروری:
_ سه نقطه بدون فاصله با کلمه قبل از خود و چسبیده به آن تایپ می شود و باید با کلمه بعدی یک فاصله داشته باشد.

***ویرگول(،)
ویرگول نشانه توقف یا درنگ کوتاه است و در موارد زیر استفاده می شود:
الف)وقتی به چند کلمه موضوع واحدی اطلاق شود.
مثال:
آب،غذا،مسکن و هوا از لوازم اولیه حیات آدمی است.
ب)  بین دو کلمه که احتمال می رود خواننده آنها را با کسره اضافه بخواند.
مثال:
هر که به طاعت از دیگران کم است و به نعمت بیش، به صورت توانگر است و به معنی درویش.
پ) جدا کردن اعداد
مثال:
۶،۴،۲ و ۸ اعداد زوج هستند.

*نکته ضروری :
_ ویرگول به کلمه قبلی می چسبد و از آن فاصله نمی گیرد.
مثال:
مسوولان استان خراسان از آنچه که “رشد بی رویه تعاونی های اعتبار و صندوق های قرض الحسنه در سطح این استان “می نامند، ابراز نگرانی می کنند.

***گیومه یا نشانه نقل قول((  ))
گیومه برای نشان دادن قول مستقیم کسی غیر از نویسنده است و همچنین برای مشخص کردن کلمه یا اصطلاحی ویژه به کار می رود.
نشانه گیومه در موارد زیر بکار می رود:
الف)هنگامی که عین سخن یا نوشته فردی را بدون هیچ تغییر و اصطلاح ادبی ذکر کنیم.
مثال :
نماینده مردم تهران در مجلس گفت: ((آن چیزی که در پرونده اخیر به نظر می رسد این است که هنوز در دادگاه پیرامون اتهامات متهم بحث نشده است که آیا سوء استفاده و خلاف قانون شده یا نشده است و بطور طبیعی باید منتظر ادامه دادگاه بود.))

ب)در میان جملات و هنگام بیان نقل قول غیر مستقیم امکان دارد واژه و یا عبارتی عینا به نقل از گوینده نقل شود. برای تاکید بر اینکه این کلمه یا عبارت عین سخن گوینده است، می توان آن را داخل گیومه قرار داد.
مثال:
رییس مجلس شورای اسلامی جوانان برگزیده در المپیادها را ((فرهیختگان آینده ساز ایران)) خواند.

*نکته های ضروری :
_ گاهی هنگام ذکر اسامی خاص به جای گیومه از پرانتز استفاده می شود که نادرست است.

_ گیومه باید به کلمات مربوط به خود بچسبد و از آنها فاصله نمی گیرد.

_ وقتی جمله از فردی عینا نقل و داخل گیومه قرارداده می شود، در پایان جمله نقطه گذاشته می شود و پس از آن گیومه قرار می گیرد.
مثال: رییس جمهور گفت: ((ما می خواهیم استقلال خود را حفظ کنیم.))

***نشانه تعجب( ! )
نشانه تعجب در پایان جمله هایی  به کار می رود که نشان دهنده یکی از حالات شدید نفسانی و عاطفی همانند تعجب، تاکید، تحقیر، تنفر، خطاب، تحسین و شادمانی است.
مثال :
_ ای دوست!
_ آهسته !
_ بسیار خوب !
_ آه!
_ عجب آدم دورنگی است !

***نشانه استفهام (؟)
این نشانه و علامت در موارد زیر به کار می رود:
الف) در پایان جمله های پرسشی
مثال:
علت فرار مغزها از کشورهای جهان سوم را در کجا باید جست و جو کرد؟

ب)پس از هر کلمه یا عبارتی که جای جمله استفهامی مستقیم را بگیرد.
مثال:
سکوت نشانه چیست ؟رضایت یا مخالفت؟

*چند نکته ضروری :
_ گاهی علامت استفهام به جای علامت تعجب به کار برده می شود که صحیح نیست و همچنین در برخی موارد برای نشان دادن تعجب بیش از حد، دو یا چند علامت سوال را پشت سر هم می آورند که نادرست است.

_ پس از علامت سوال نباید نقطه گذاشته شود.

_ سوالاتی که به صورت غیر مستقیم در جمله ذکر می شود نیازی به علامت سوال ندارد و نباید در پایان چنین جملاتی نشانه استفهام قرارداد.
مثال:
وزیر خارجه در مذاکرات خود این نکته را یادآور شده بود که چرا مقامات اتحادیه اروپا در برابر این رویداد موضع قاطعی اتخاذ  نکرده اند.